Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na często zadawane pytanie przez początkujących adeptów ptasiej fotografii. Pytanie, które mimo upływu lat nie traci na aktualności. Jaki obiektyw wybrać do ptasiej fotografii? Osoby, które rozpoczynają swoją przygodę z fotografią przyrodniczą, często stoją przed wieloma dylematami związanymi z doborem odpowiedniego sprzętu. Poczynając od podstawowych zagadnień, takich jak wybór korpusu, obiektywu czy statywu. Rynek sprzętu fotograficznego jest bogaty i zapewne każdy fotoamator znajdzie coś dla siebie, jednak przy doborze obiektywu jest kilka istotnych czynników, które należy wziąć pod uwagę.

Bogatka (Parus major) - Czasem 300 mm to zdecydowanie za mało, nawet jeśli użyjemy telekonwertera. Sprzęt: Korpus: Canon EOS 5 D Mark III Obiektyw: Canon EF 300 mm f/2.8 L IS II USM plus TC 1.4 Parametry zdjęcia:  ISO 1600, f/4.0, 1/500s Mazurek (Passer montanus) - Sprzęt: Korpus: Canon EOS 5 D Mark III Obiektyw: Canon EF 600 mm f/4 L IS USM Parametry zdjęcia:  ISO 1600, f/4.0, 1/400s
Czasem 300 mm to zdecydowanie za mało, nawet jeśli użyjemy telekonwertera.
Sprzęt: Korpus: Canon EOS 5 D Mark III
Obiektyw: Canon EF 300 mm f/2.8 L IS II USM + TC 1.4
Parametry zdjęcia: ISO 1600, f/4.0, 1/500s
© Grzegorz Sawko
Sprzęt: Korpus: Canon EOS 5 D Mark III
Obiektyw: Canon EF 600 mm f/4 L IS USM
Parametry zdjęcia: ISO 1600, f/4.0, 1/400s,
© Grzegorz Sawko

Na początek jednak kilka słów o ogólnych zasadach ptasiej fotografii i kryteriach, jakie powinien spełniać obiektyw. Niepisaną zasadą przy fotografowaniu ptaków jest stosowanie długich ogniskowych – wynika to z pragmatyki – im dłuższa ogniskowa, tym większa odległość od fotografowanego ptaka, a co się z tym wiąże, mniejsze ryzyko spłoszenia go i większa szansa na udane ujęcia. Przyjęło się, że obiektyw do fotografowania ptaków powinien mieć ogniskową nie mniejszą niż 300 mm. Oczywiście można próbować swoich sił w ptasiej fotografii stosując krótsze ogniskowe w korelacji z konwerterem lub stosować zdalne wyzwalanie. W sieci można oglądać coraz częściej zdjęcia ptaków wykonane obiektywami o ogniskowej np. 17 mm. W większości przypadków stosowane jest tu właśnie zdalne wyzwalanie migawki. Zdjęcia takie mają swój urok i pokazują ptaka z innej, mniej znanej dotychczas perspektywy. Zatem teoria, że w fotografii ptaków trzeba stosować teleobiektywy nie do końca jest prawdziwa. Oczywiście przy fotografowaniu ptaków z szerokokątnym obiektywem należy doposażyć się w dodatkowy sprzęt taki jak bezprzewodowy wężyk spustowy i stabilny statyw…

Kolejną kwestią istotną w ptasiej fotografii jest jasność obiektywu – czyli możliwie jak najmniejszy współczynnik przesłony. Idealnie jest, gdy obiektyw stosowany do fotografowania ptaków ma przesłonę na poziomie f/2.8 lub f/4.0. Fotografia przyrodnicza to wielokroć fotografowanie o świcie lub o zmroku, kiedy warunki świetlne są trudne i wówczas jasny obiektyw zdaje swój egzamin. Oczywiście, obecnie lustrzanki pozwalają na fotografowanie w wysokich czułościach iso, a generowane przez nie obrazy charakteryzują się coraz niższym szumem, dlatego używanie obiektywów o współczynniku światła f/5.6 czy f/6.3 także pozwoli na uchwycenie ciekawych momentów w mniej korzystnych warunkach świetlnych.

Zimorodek (Alcedo atthis) - Długi stałoogniskowy teleobiektyw zapewnia płytką głębię ostrości.
Długi stałoogniskowy teleobiektyw zapewnia płytką głębię ostrości.
Sprzęt: Korpus: Canon EOS 5 D Mark III
Obiektyw: Canon EF 600 mm f/4 L IS USM
Parametry zdjęcia: ISO 800, f/4.0, 1/320s,
© Grzegorz Sawko

Powracając zatem do rozważań nad wyborem odpowiedniego szkła musimy wziąć pod uwagę kilka niżej opisanych kwestii.

Cena.

Pierwsza z nich to cena. Bez wątpienia ma ona znaczący wpływ na potencjalne możliwości i może znacząco ograniczać dostępny fotograficzny asortyment. Na cenę obiektywów wpływ ma wiele czynników – począwszy od jasności szkła, co ma duży wpływ na cenę (im jaśniejszy obiektyw tym jego cena jest wyższa), poprzez zastosowane soczewki, stabilizację etc. Ceny teleobiektywów wahają się od kilkuset złotych do kilkudziesięciu tysięcy. Oczywiście nie polecałbym tych najtańszych szkieł, które z pewnością nie będą dawały satysfakcji w fotograficznych zmaganiach. Nie mniej przy niskim budżecie może nie być na początku wyboru…

Zoom czy stałka?

Bielik (Haliaeetus albicilla) - Obiektyw typu zoom pozwala na przekadrowanie ujęcia, gdy ptak zaczyna nie mieścić w kadrze.
Obiektyw typu zoom pozwala na przekadrowanie ujęcia,
gdy ptak zaczyna nie mieścić w kadrze.

Sprzęt: Korpus: Canon EOS 50D
Obiektyw: Canon EF 100-400 mm f/4.5-5.6 L IS USM
Parametry zdjęcia: ISO 640, f/5.6, 1/640,
© Grzegorz Sawko

Kolejny dylemat początkującego fotografa to zakup „stałki” – czyli obiektywu o stałej ogniskowej np. 300 mm, 400 mm – czy może obiektyw typu zoom – mającego zmienny zakres ogniskowych np. 100-400 mm, 150-400 mm. Tu także wybór nie jest jednoznaczny. Każda z opcji ma swoje wady i zalety. Obiektywy stałoogniskowe cechuje lepsza jakość obrazu, mniejsza głębia ostrości, szybsze działania autofokusa, ale stałoogniskowość jest też czasem wadą. O ile możemy wydłużyć ogniskową dopinając do obiektywu telekonwerter (nie każdy obiektyw współpracuje z telekonwerterem), w przypadku, gdy ptak jest ciut za daleko, to w przypadku zbliżenia się ptaka na zbyt małą odległość nie będziemy mogli go fotografować i pozostanie nam być może robienie ujęć portretowych. Natomiast obiektyw typu zoom pozwoli na dostosowanie ogniskowej do odległości od fotografowanego obiektu. Zatem, czasem zakup obiektywu typu zoom może się okazać trafną decyzją. Oczywiście, jak wspomniałem powyżej, obraz z obiektywu typu zoom będzie nieco inny niż z obiektywu stałoogniskowego i będzie się charakteryzował np. większą głębią ostrości.

Jasność obiektywu.

Ten parametr ma duże znaczenie przy doborze sprzętu i jest niestety powiązany z ceną – jasne obiektywy są zdecydowanie droższe. Nie mniej warto rozważyć zakup możliwie jak najjaśniejszego szkła, co przełoży się w fotografii na jakość obrazu, jego kompozycję (mała głębia ostrości), możliwości stosowania telekonwerterów...

Długość ogniskowej.

Łabedz krzykliwy (Cygnus cygnus) - Korpus z matrycą APS-C zwielokrotnia ogniskową obiektywu.
Korpus z matrycą APS-C zwielokrotnia ogniskową obiektywu.

Sprzęt: Korpus: Canon EOS 50 D
Obiektyw: Canon EF 600 mm f/4 L IS USM
(ekwiwalent ogniskowej dla APS-C 960 mm)
Parametry zdjęcia: ISO 800, f/4.0, 1/2000s
© Grzegorz Sawko

Rynek fotograficzny oferuje wiele obiektywów w zróżnicowanej cenie i w różnorodnych kombinacjach (myślę tu o obiektywach typu zoom). Polecałbym zakup możliwie jak najdłuższego obiektywu. Na rynku dostępne są także zoomy, które mają ogniskową do 600 mm. W mojej ocenie 300 mm to minimum w ptasiej fotografii, zwłaszcza, gdy obiektywy będzie podpięty do pełnoklatkowej lustrzanki ( w lustrzankach z mniejszymi matrycami typu APS-C obiektyw o ogniskowej np. 300 mm trzeba pomnożyć przez 1,6 w Canonie i 1,5 w Nikonie, co da nam odpowiednik długości ogniskowej do małoobrazkowej matrycy – czyli dla Canona 480 mm dla Nikona 450 mm). Osobiście polecałbym zakup szkła o większej długości niż 300 mm.

Telekonwerter.

Nie we wszystkich obiektywach istnieje możliwość stosowania telekonwerterów, a czasem przy ich zastosowaniu w aparacie przestaje działać tryb autofokusa. Zatem wybierając obiektyw należy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy będzie mi potrzeby telekonweter i czy obiektyw, który chcę zakupić będzie z nim kompatybilny podobnie jak lustrzanka? Dostępne na rynku telekonwertery pozwalają na zwiększenie ogniskowej o 1,4x, 1,7x lub 2x. I tak na przykład przy obiektywnie 300 mm ze współczynnikiem światła 2.8 zastosowanie telekonwertera 1,4 zwiększy ogniskową do 420 mm, ale spowoduje także zmniejszenie otworu przesłony do wartości f/4.0, natomiast zastosowanie telekonwertera 2x do tego samego obiektywu sprawi, że będziemy mieli ogniskową 600 mm, ale wartość przesłony spadnie do poziomu f/5.6. Należy pamiętać, że przy obiektywach o gorszym współczynniku światła (np. f/5.6 czy f/6.3) zastosowanie telekonwertera może pozbawić nas możliwości używania automatycznego ostrzenia lub ograniczyć je do jednego, centralnego punktu AF ( tak dzieje się np. przy użyciu obiektywu Canona EF 600 mm z lustrzanką Canon 5 D Mark III i telekonwerterem 2x).

Stabilizacja obrazu.

Dudek (Upupa epops) - Również ciemniejszymi obiektywami można z powodzeniem robić ciekawe i dynamiczne ujęcia.
Również ciemniejszymi obiektywami można z powodzeniem
robić ciekawe i dynamiczne ujęcia.

Sprzęt: Korpus: Canon EOS 50 D
Obiektyw: Canon EF 100-400 mm f/4.5-5.6 L IS USM
Parametry zdjęcia: ISO 400, f/5.6, 1/1250s
© Grzegorz Sawko

Wybierając obiektyw warto zwrócić uwagę czy posiada on wbudowaną stabilizację obrazu. Jest to niezwykle przydatna funkcja zwłaszcza podczas fotografowania „z ręki” – bez używania statywu. Oczywiście obiektyw posiadający stabilizację będzie droższy od szkła o podobnych parametrach, ale bez wbudowanej stabilizacji. Przy fotografowaniu z użyciem statywu czy monopodu stabilizacja odgrywa już mniejsze znaczenie. Ze swej strony polecałbym jednak zakup obiektywu ze stabilizacją.

Podsumowanie.

Jak widać, dobór odpowiedniego obiektywu do fotografowania ptaków to wypadkowa kilku czynników, które trzeba ze sobą pogodzić. Mnogość oferowanych na polskim rynku obiektywów z pewnością pozwoli na dobór tego optymalnego, który pogodzi ze sobą cenę, jakość obrazu i możliwość efektywnego użycia w terenie. Idealnym rozwiązaniem byłoby posiadanie kilku różnych obiektywów – na przykład obiektywu stałoogniskowego czy zoom, ale na takie rozwiązanie mogą zapewne pozwolić sobie nieliczni.