W drugiej części prezentującej miejsca warte odwiedzenia - kolejna gmina leżąca w strefie nadmorskiej znajdująca się w granicach obszaru Natura 2000, specjalnego obszaru ochrony siedlisk, o nazwie Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski oraz obszaru specjalnej ochrony ptaków "Wybrzeże Trzebiatowskie". Pierwszy człon nazwy obszaru naturowego zaczerpnięto z nazwy prezentowanej gminy co niezbicie świadczy o jej ogromnej wartości przyrodniczej. Gmina Trzebiatów jest miejsko-wiejską gminą położoną w północnej części województwa zachodniopomorskiego u ujścia rzeki Regi do Morza Bałtyckiego. Jej powierzchnia wynosi 225 km2 i w przeciwieństwie do opisywanej w pierwszym artykule gminy Rewal jest jedną z największych gmin nadmorskich pomimo, że posiada tylko dwie miejscowości położone bezpośrednio nad morzem. Północną granicę Trzebiatowa stanowi Morze Bałtyckie, od zachodu graniczy z gminą Rewal i Karnice, od południa z gminą Gryfice i Brojce, natomiast od wschodu z gminą Kołobrzeg, Rymań i Siemyśl. Regionalizacja zoogeograficzna na podstawie Kostrowickiego (1991) wpisuje gminę w następujące jednostki zoogeograficzne: Kraina – Eurosyberyjska, Prowincja – Nemoralna, Obszar: Europejski. Teren gminy Trzebiatów położony jest w obrębie dwóch regionów: regionu Środkowoeuropejskiego, podregion Środkowy, okręg Przymorski oraz regionu Bałtyckiego, podregion Południowobałtycki, okręg Zachodni.
Widok na ujście rzeki Regi oraz jezioro Resko Przymorskie |
Duża powierzchnia gminy powoduje, że jest ona zróżnicowana pod względem fizjograficznym. Nad Bałtykiem rozciąga się pas wybrzeża morskiego z rozległymi plażami, gdzie rozwinęły się wydmy i równiny piasków eolicznych o wysokościach względnych od 2 do 30 m. W odróżnieniu od klifowych wybrzeży gminy Rewal tu brzeg morski na całym odcinku wytworzył typ wydmowy. Zespół form eolicznych rozwinął się na odcinku akumulacyjnego brzegu mierzejowego. Wysokości wydm mogą dochodzić do 30 m.n.p.m. Od pasa plaży oddziela je wał wydmy przedniej. Na wschód od ujścia rzeki Regi do 394 km brzegu morskiego i w rejonie Dźwirzyna na odcinku mierzejowo-wydmowym przeważają procesy niszczące brzeg morski.
Zachód słońca | © Karolina Myroniuk |
Obserwować to można poprzez widoczne podcinanie wału brzegowego, rozmywanie pasa plaży i niszczenie urządzeń hydrotechnicznych znajdujących się przy ujściu rzeki Regi. Na skutek intensywnego ruchu rumowiska oraz transportu eolicznego, ujście Regi i kanał Resko ulegają stałemu zapiaszczeniu.
Na południe od pasa wybrzeża rozciąga się rozległa Północno-Pomorska Dolina nMarginalna, która w tej części gminy jest jej dominującym elementem. Jest ona poprzecinana rzekami: Regą, Błotnicą, Dębosznicą oraz dużym jeziorem Resko Przymorskie. Rozległe, płaskie tereny Pradoliny wypełnione są torfowiskami. Tereny te stanowiły zaplecze jako tereny zalewowe w okresie spiętrzeń wód morskich, tzw. cofki. Obecnie w dużej mierze zaniedbane, z niezwykle rozwiniętym systemem dawnej melioracji i ze śladami dawnych koryt i starorzeczy stały się miejscem bytowania wielu rzadkich i ciekawych gatunków ptaków. Obszary Pradoliny zajmują siedliska subatlantyckiej wilgotnej dąbrowy acydofilnej oraz, na glebach torfowych, olsów środkowoeuropejskich, w których chętnie gniazdują żurawie. Niżej, na południe od Pradoliny Przymorskiej, rozciąga się wysoczyzna morenowa płaska bądź falista urozmaicona formami akumulacyjnymi i erozyjnymi powstałymi na skutek topienia lądolodu. Są to najbardziej żyzne obszary, stąd też i najbardziej wykorzystywane rolniczo, gdzie odnotowuje się duże monokulturowe uprawy. Obszar wysoczyznowy jest siedliskiem żyznej buczyny niżowej, która zajmuje największą powierzchnię w gminie.
Wzburzone wody Bałtyku | © Karolina Myroniuk |
Położenie obszaru gminy Trzebiatów w obrębie Krainy Pobrzeża Kołobrzeskiego (pas szerokości około 10 kilometrów) ma swoje bezpośrednie konsekwencje klimatyczne. Krainę tę charakteryzuje klimat morski, jednak wbrew pozorom jest on kształtowany głównie wpływami Oceanu Atlantyckiego. Oddziaływanie Morza Bałtyckiego ma tu mniejsze znaczenie, o charakterze lokalnym, lecz decyduje to o specyficznym mikroklimacie tego obszaru. Zimy są tu stosunkowo ciepłe i łagodne, a lata chłodniejsze niż w innych rejonach kraju. Ważną cechą tego klimatu morskiego jest duża ilość dni z silnymi wiatrami z kierunków zachodnich szczególnie w okresach sztormowych. Największą częstość wiatrów zanotowano z kierunku południowo-zachodniego (SW) oraz zachodniego (W). Rzadko zdarzają się natomiast dni bezwietrzne. Ciekawostką w okresie letnim jest lokalna cyrkulacja bryzowa, która podczas ciepłego dnia wywołuje wiatr znad morza w kierunku lądu, natomiast w ciągu nocy wiatr kompensacyjny w kierunku przeciwnym.
Układ hydrologiczny gminy Trzebiatów kształtują wody powierzchniowe i podziemne. Wskaźnik jeziorności podobnie jak we wcześniej opisywanej gminie Rewal wskazywany jest na poziomie od 1 do 2,99 %. Duży udział ma tu Jezioro Resko Przymorskie – szóste co do wielkości w byłym województwie szczecińskim. Podobnie jak Jezioro Liwia Łuża znajdujące się w gminie Rewal jest jeziorem płytkim (ok. 2,5 m głębokości) oddzielonym od morza wąskim pasem mierzei nadbudowanym przez wał wydmowy.
Olsy w dolinie rzeki Regi | © Karolina Myroniuk |
Duży udział w wodach powierzchniowych mają przepływające przez gminę rzeki, głównie Rega, która wraz z licznymi drobnymi dopływami i kanałami melioracyjnymi uchodzi do morza w miejscowości Mrzeżyno sztucznym kanałem, który został przekopany w roku 1456. Dawniej uchodziła ona do jeziora Resko Przymorskie, a pozostałością po starym korycie jest Stara Rega. Płynie od południowej granicy gminy, następnie przed Trzebiatowem rozdziela się zachodnie ramię rzeki Młynówka, która wraz z głównym korytem przepływa przez Trzebiatów. Tam do Regi uchodzi Młynówka a także struga Sarnia. Płynie w kierunku północnym odbierając wody ze strugi Stara Rega i dwóch kanałów odprowadzających wodę z polderów przeciwpowodziowych (Kanał Mrzeżyno II, Kanał Mrzeżyno III). Przed Mrzeżynem do Regi są przepompowywane wody z jej starego koryta - Starej Regi oraz strugi Zgniłej Regi.
Druga pod względem wielkości jest rzeka Dębosznica wyznaczająca wschodnią granicę gminy. Płynie ona w wąskiej, silnie zatorfionej dolinie. Torfowiska stanowią ważny składnik środowiska przyrodniczego tego obszaru. Występują tu torfy niskie, rzadziej torfy przejściowe. Lokalnie, w okolicy Robów, Chomętowa oraz Lewic wykształciły się torfowiska wysokie i przejściowe pochodzenia pojeziernego. Torfowiska te z dobrze zaawansowanym procesem regeneracyjnym należą do najcenniejszych obiektów przyrodniczych i są też one siedliskiem wielu rzadkich gatunków ptaków.
Zimowy Bałtyk | © Karolina Myroniuk |
Niezwykle cenne są również porzucone i nieużytkowane rolniczo łąki, na których wykształciły się zbiorowiska słonoroślowe oraz źródliskowe. Nieużytkowane tereny byłych użytków zielonych charakteryzują się zachodzącymi przemianami sukcesyjnymi o różnym stopniu zaawansowania. Spotkamy tu pozostałości zbiorowisk łąkowych, poprzez ziołorośla, turzycowiska, a także szuwary - od zarośli wierzbowych poprzez leśne zbiorowiska olsowe i łęgowe. Na stromych zboczach dolin rzecznych i krawędziach Pradoliny utrzymują się interesujące fragmenty grądów. Na miejscach nasłonecznionych występują pasy ciernistych zarośli tzw. czyżni, które są ostoją i miejscem rozrodu wielu małych ptaków.
Do najbardziej zasługujących na uwagę siedlisk, będących miejscem ostoi płazów, gadów a przede wszystkim ptaków, które warto poddać obserwacji należą:
- Bór bażynowy w Mrzeżynie - zbiorowisko leśne boru bażynowego z charakterystycznymi gatunkami na typowym siedlisku wydm nadmorskich.
- Słonawy nad rzeką - kompleks porzuconych łąk i pastwisk z roślinnością solniskową.
- Mszarnik Roby - regenerujące się torfowisko wysokie typu bałtyckiego z mszarnikiem wrzośca bagiennego.
- Lewice I - kompleks torfowisk, bagiennych zarośli i lasów.
- Lewice II - kompleks torfowisk, bagiennych zarośli i lasów.
- Mszar Gąbin - kompleks torfowisk, bagiennych zarośli i lasów.
- Mszar Chomętowo - torfowisko mszarne, bagienne zarośla i lasy.
- Mszar Gołańcz - torfowisko mszarne, bagienne zarośla i lasy.
- Sadlenko - lasy liściaste na krawędzi doliny z kilkudziesięcioma okazami pomnikowych drzew (głównie buków); liczne wąwozy z wypływami wód źródliskowych; podzboczowy pas kopułowych torfowisk źródliskowych.
- Jaromin - zespół zabytkowo – parkowy, obecnie zajmowany częściowo przez Dom Pomocy Społecznej. Fragment dawnego parku obecnie stanowi oddział leśny (dom. drzewostan bukowy), 27 drzew spełnia wymogi drzew pomnikowych.
- Wlewo - kompleks obejmujący zdziczały park, aleję, drzewostan wewnątrz wsi i zadrzewioną skarpę doliny Regi.
- Wzgórze klasztorne w Trzebiatowie (Wyszków) - wzgórze nad Regą, na szczycie ruiny po klasztorze, otoczone starodrzewem. Zbocza porośnięte murawą z elementami roślin ciepłolubnych.
- Park miejski w Trzebiatowie - obszar historycznego założenia parkowego "Królewski Gaj". Imponujący drzewostan złożony z gatunków grądowych i łęgowych.
Żuraw (Grus grus) | © Jacek Drozda |
Warunki lokalne oraz charakter gminy spowodowały to, że charakteryzuje się ona wieloma niezwykle cennymi obszarami, które są atrakcyjne dla ornitofauny. Głównym walorem przyrodniczym gminy jest obecność na jej terenie gatunków związanych z siedliskami pasa nadmorskiego – wydmami, nadmorskimi borami bażynowymi, solniskami oraz torfowiskami subatlantyckimi i wrzosowiskami. Położenie oraz stosunkowo małe zaludnienie warunkowało ulokowanie w granicach administracyjnych gminy, w pobliżu miejscowości Mrzeżyno poligonu West-Deep (okolice Mrzeżyna) i lotniska w Kamp (dzisiejsze Rogowo). Niemcy stworzyli tu Ośrodek Szkolenia Czołgistów. Jego budowę rozpoczęto w 1936 r. i trwała nieprzerwanie przez cztery lata. W jednostce szkoliło się jednorazowo blisko 4 tysiące niemieckich czołgistów. Niemcy rozmieścili tu również 22 stanowiska broni rakietowej V2. Pozostałością po nich są podstawy betonowe, widoczne czasami po wielkich sztormach. W czasie wojny na tym terenie szkoliły się w koszarach oddziały pancerne Panzerwaffe. Po II wojnie światowej, na zachodnim brzegu rzeki Regi oraz w poniemieckiej jednostce zamieszkiwali żołnierze radzieccy. W 1960 r. na terenach Mrzeżyna powstała jednostka 1066 (24. Ośrodek Szkolenia Specjalistów Samochodowych szkolący elektromechaników i kierowców KrAZ-ów), którą rozwiązano przed założeniem obecnej jednostki w 1985 r. – 24. Szkolnego Batalionu Kierowców Samochodowych. W 1985 r. (choć oficjalnie początek jest liczony od 3 września 1986 r.) powstał w Mrzeżynie 78 Pułk Artylerii Obrony Powietrznej Kraju, w 1991 r. przemianowany na 78 Pułk Rakietowy Obrony Powietrznej. Od lat 70. stacjonował tam także 41. dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej. W tym samym kompleksie stacjonował także WOP. Lewobrzeżna część Mrzeżyna do 2000 r. należała do wojska, a obszar ten nie był w pełni administrowany przez władze gminy Trzebiatów. W ostatnich czasach dotychczas zamknięte tereny udostępniono. Wiele z nich stanowiło zamknięte enklawy, gdzie spokojnie egzystowało wiele gatunków ptaków. Zachowały się tu cenne stare bory bażynowe i nienaruszone fitocenozy torfowiskowe i bagienne, przede wszystkim Las Trzebiatowski, jeden z nielicznych większych kompleksów leśnych. Część poligonowa zlokalizowana na granicy gminy Rewal i Trzebiatów funkcjonuje do dziś jako zamknięty teren wojskowy. Może on stanowić miejsce ostoi i rozrodu cennych gatunków ptaków i ssaków. Są to tereny nieuczęszczane i wciąż czekają na poznanie.
Teren gminy Trzebiatów to nie tylko zamknięte enklawy niedostępne dla ludności cywilnej. Wiele cennych obiektów jest ogólnodostępna i czeka na odkrycie.
Jezioro Resko Przymorskie wraz z pasem przylegających do niego szuwarów i łąk
Myszołów (Buteo buteo) | © Karolina Myroniuk |
W granicach administracyjnych gminy Trzebiatów znajduje się połowa powierzchni jeziora. Zarówno same jezioro jak i przylegające do niego łąki i mokradła otoczone są od strony zachodniej i południowej wałem. Granicę północną tego obszaru wyznacza linia nadmorskiego boru. Od strony zachodniej i południowej łączą się z Reskiem Przymorskim różnej wielkości kanały melioracyjne oraz stare koryto rzeki Regi tzw. Stara Rega. Zachodnia część jeziora należy do gminy Trzebiatów, wschodnia do gminy Kołobrzeg. Jezioro jest oddzielone od Morza Bałtyckiego wąskim pasem mierzei nadbudowanym przez przybrzeżny wał wydmowy. Szerokość pasa mierzei waha się od 0,3 do 1 km. Wydmy na mierzei jeziora dochodzą do wysokości 16 m n.p.m. Do jeziora uchodzą rzeki: stara Rega, Błotnica, Łużanka i Bagienny Rów. Poziom wody w zbiorniku jest zmienny i zależy od często wiejących tu wiatrów od morza powodujących cofki i waha się w granicach od 580 do 620 ha. Jest to jezioro przymorskie połączone z Morzem ałtyckim poprzez kanał, przetokę wodną zaliczaną jako rzekę Błotnicę (a zwaną potocznie Kanałem Resko). W ciągu doby wody jeziora mogą podnieść się o 0,5 metra, a przy długotrwałych sztormach poziom wody może być wyższy o 1,5 metra od normalnego, sięgając ponad wały okalające jezioro. Zwierciadło wody położone jest na wysokości 0,1 m n.p.m. - 0,3 m n.p.m. Średnia głębokość jeziora wynosi 1,3 m, natomiast głębokość maksymalna 2,5 m. W środkowo-zachodniej części jeziora znajduje się mielizna o głębokości 1 m. Długość linii brzegowej przy przeciętnym stanie wód określa się na 11,7 km i linia ta wyróżnia się rozwinięciem w porównaniu do innych polskich jezior przymorskich.
Gęgawa (Anser anser) | © Karolina Myroniuk |
Z jeziorem, podobnie jak terenami borów nadmorskich położonych bezpośrednio przy granicy lądu i morza, wiąże się ciekawa historia. W 1945 roku Resko Przymorskie było wykorzystywane jako lądowisko wodnopłatowców Luftwaffe. Na początku wiosny, gdy wojska Armii Czerwonej dotarły do brzegów jeziora, od strony wschodniej r pojawił się niemiecki samolot transportowy Junkers Ju 52 z zamiarem lądowania. Gdy pilot zdał sobie sprawę, że znajduje się na samej linii frontu, próbował poderwać maszynę do góry, jednak samolot został trafiony przez pocisk radzieckiej artylerii. Junkers uderzył w taflę jeziora w odległości kilkudziesięciu metrów od brzegu opanowanego przez Niemców, którzy mimo ostrzału przystąpili do wyciągnięcia samolotu. Do czołgów przymocowano stalowe liny, którymi usiłowano owinąć wystającą ponad powierzchnię jeziora kabinę pilota. Akcja ta nie powiodła się, a samolot utonął. Jeńcy niemieccy zeznali później, że transportowiec wystartował z Królewca i przewoził niezwykle cenny ładunek. W sierpniu 1946 miała miejsce nieudana próba wydobycia samolotu przez żołnierzy radzieckich, podczas której przełamał się on na pół. Z kabiny pilota wypłynęło ciało żołnierza w mundurze z generalskimi dystynkcjami. Po latach były dowódca jednostki Armii Czerwonej płk I. G. Nowikow napisał list do szefa kaliningradzkiej grupy zajmującej się poszukiwaniami zagrabionych dzieł sztuki. Opisał on wydarzania związane z zatonięciem samolotu w Resku Przymorskim wraz z mapką oraz zasugerował, że w zatopionym Junkersie mogły znajdować skrzynie z Bursztynową Komnatą.
Bielik (Haliaeetus albicilla) | © Karolina Myroniuk |
Drugą, równie tragiczną historię, zapisały lata wojny. W obliczu zbliżającej się Armii Czerwonej oraz walk o Kołobrzeg w marcu 1945 roku w Rogowie dywizjon ratownictwa morskiego przeprowadził akcję ratunkową ewakuując tysiące cywilów. Wśród nich znajdowało się wiele dzieci, które przebywały w tym czasie na tym terenie. Tysiące osób, które chciały znaleźć schronienie przed zbliżającym się frontem, było ewakuowanych z lotniska dla wodnopłatowców, które mieściło się przy jeziorze Resko Przymorskie. Jednak 5 marca 1945 roku doszło do tragedii. Wodnopłatowiec Do-24 natychmiast po starcie spadł i zatonął w jeziorze i do dzisiaj znajduje się na jego dnie. W samolocie było prawie 80 dzieci. Resko Przymorskie – jezioro przybrzeżne Morza Bałtyckiego – do 2001 roku było niedostępne dla ludności cywilnej z powodu użytkowania tego terenu przez wojsko. Od tamtego czasu dostęp do jeziora nie jest niczym ograniczony, a wśród ludności krążyły legendy o historii jeziora.
Przymorskie położenie jeziora i swobodna możliwość wymiany wody między nim i morzem jest przyczyną typowego dla jezior przybrzeżnych występowania gatunków zwierząt typowo słodkowodnych i morskich, przy czym powinowactwo z fauną Bałtyku widoczne jest zwłaszcza w pobliżu cieku łączącego jezioro z morzem. Waloryzacja przyrodnicza gminy wymienia 13 gatunków lęgowych, w tym 4 zaliczane do zagrożonych wyginięciem : gęgawy, gągoły, wąsatki oraz gąsiorki. Wiele gatunków pojawia się okresowo, szczególnie w czasie przelotów lub podczas żerowania. W czasie przelotów zatrzymują się licznie w stadach od kilku do kilkuset ptaków: perkozy, głowienki, czernice, łyski, mewy, rybitwy, gęsi zbożowe i białoczelne. Wśród migrujących ptaków zagrożonych wyginięciem odnotowano tu: rożeńca, rybołowa, żurawia, mewę małą i żółtonogą. Jest to miejsce szczególne warte odwiedzenia w okresie wiosennych i jesiennych przelotów. Obok jeziora Liwia Łuża stanowi jeden z ciekawszych na wybrzeżu zachodnim zbiorników przymorskich stanowiących zaplecze dla ptaków wędrujących w okresach przelotów.
Łąki w północnej i północno-zachodniej części gminy
Derkacz (Crex crex) | © Jacek Drozda |
Istotnymi elementami kształtującymi obszary łąk są Rega i Zgniła Rega oraz liczne kanały melioracyjne. Stosunkowo zwarty kompleks tworzą łąki rozciągające się u podnóża wzniesień morenowych porośniętych borem nadmorskim. Wzniesienia te stanowią północną granicę tego obszaru. Oznaczono tu 46 gatunków ptaków, z czego 36 lęgowych. Do gatunków zagrożonych wyginięciem należy aż 21 gatunków co stanowi (62%) wszystkich notowanych tu ptaków, zinwentaryzowanych podczas opracowywania waloryzacji przyrodniczej. Stwierdzono tu przelotne gęsi zbożowe, błotniaki zbożowe, jastrzębie, krogulce, myszołowy zwyczajne i włochate (w okresie przelotów i zimowania), żurawie, siewnice, piaskowce, biegusy, kuliki, kwokacze, samotniki, łęczaki, brodźce, srokosze i czyże. Jako gatunki lęgowe potwierdzono występowanie: krakwy, cyranki, płaskonosa, głowienki, czernicy, gągoła, błotniaka stawowego, błotniaka łąkowego, pustułki, kobuza, kuropatwy, przepiórki, derkacza, żurawia, czajki, kszyka, słonki, rycyka, sowy błotnej, zimorodka krętogłowa, pliszki żółtej, pokląskwy, świerszczaka, strumieniówki, brzęczki, wodniczki, jarzębatki, remiza, srokosza i gąsiorka. Na przelotach zatrzymują się w stadach od kilkuset do kilku tysięcy – czajki, brodźce, biegusy, a także gęsi. Na otwartych przestrzeniach chętnie polują myszołowy zwyczajne, pustułki, kobuzy, a w okresie zimowym - myszołowy włochate i bieliki. Z ssaków stwierdzono występowanie zająca szaraka, badylarki, jenota, borsuka, kuny leśnej i domowej, tchórza, gronostaja, dzika, jelenia, sarny oraz niezbyt częstego na Pomorzu łosia. W rowach melioracyjnych i starorzeczach występuje traszka zwyczajna, żaby: śmieszka, moczarowa i trawna, a także w miejscach nieco suchszych - kumak, ropucha i rzekotka.
Łąki między Robami a Gorzysławiem
Obszar ten stanowi niewielką enklawę łąk leżących przy drodze Roby-Gorzysław, gdzie potwierdzono występowanie 12 gatunków lęgowych ptaków, wśród których sześć należy do grupy ptaków zagrożonych wyginięciem. Zanotowano tu: 1 parę błotniaka stawowego, 1 parę błotniaka łąkowego, 2- 3 par przepiórek, 4-6 par derkacza, 4-7 par czajek, 2-3 par kszyków, pliszkę żółtą, liczne pokląskwy, liczne świerszczaki, 3 pary strumieniówki, 8 par gąsiorka oraz 1 parę srokosza.
Pas łąk ciągnący się na zachód od Nowielic aż do rzeki Dębosznicy
Dzik (Sus scrofa) | © Jacek Drozda |
Kompleks łąk, podobnie jak poprzedni, obejmuje typowe dla siedlisk łąkowych gatunki ptaków. Potwierdzono 18 gatunków, z czego 10 jako gatunki zagrożone. Gatunki lęgowe tego rejonu to: bocian biały, krakwa, błotniak stawowy, błotniak łąkowy, kuropatwa, przepiórka, derkacz, żuraw, czajka, kszyk, pliszka żółta, pokląskwa, świerszczak, strumieniówka, brzęczka, jarzębatka, gąsiorek i srokosz. Z ssaków widywano tu tchórza stepowego, dzika, sarnę, jelenia europejskiego oraz łosia, a więc gatunki związane z biotopem leśnym, okresowo przebywające i żerujące w biotopie łąkowym.
Na południowy zachód od Trzebiatowa leżą dwa niezbyt duże obszary ciekawszych łąk. Jeden znajduje się na wschód, a drugi na zachód od miejscowości Chomętowo i stanowią miejsca rozrodu zagrożonych gatunków ptaków. Spotkać tu można kuropatwę, przepiórkę, derkacza, gąsiorka oraz srokosza. Mimo niewielkich rozmiarów obu powierzchni zwraca uwagę duża ilość lęgowych derkaczy oraz czajek.
Las Trzebiatowski
Świergotek łąkowy (Anthus pratensis) | © Karolina Myroniuk |
Ze względu na to, że tereny te przez wiele lat stanowiły obszary zamknięte (obszar jednostki wojskowej), możliwe było spokojne egzystowanie tam gatunków rzadkich i zagrożonych wyginięciem. Najważniejszymi obserwacjami pochodzącymi z tego terenu są stwierdzenia trzech lęgowych gatunków ptaków drapieżnych – bielika, kani rudej i orlika krzykliwego, których gniazda udało się zlokalizować. Znajduje się tu jeden z lepiej zachowanych na polskim wybrzeżu fragmentów boru bażynowego, który jest w pełni wykształconym zbiorowiskiem leśnym, na typowym dla niego siedlisku wydm nadmorskich. Znajdują się tu bogate stanowiska gatunków charakterystycznych dla tego zespołu, będących równocześnie gatunkami chronionymi, rzadkimi i zagrożonymi wyginięciem. Odnajdziemy tu prawie stuletni drzewostan sosnowy wykształcony w charakterystycznej dla tego siedliska formie skarłowaciałej. Drzewa sosnowe są tu powykręcane o nieregularnych kształtach. Ten nadmorski bór bażynowy porasta wały starych wydm nadmorskich, pomagając w ich utrwaleniu. Charakterystyczne są sylwetki drzew, zwłaszcza tych wystawionych na wiatry sztormowe. Pochylone w stronę lądu, są poskręcane i powyginane jak chorągiewki na wietrze. Z jednej strony walczą z silnymi wiatrami sztormowymi, z drugiej - z ruchomymi piaskami. Gatunkiem charakterystycznym dla tego typu lasu jest bażyna czarna. Jej duże czarne jagody są piękne, ale niejadalne. Z innych charakterystycznych roślin spotkać tu można gatunki storczykowate: tajężę jednostronną oraz listerię sercowatą.
Tereny nad Regą
Dzięcioł czarny (Dryocopus martius) |
© Karolina Myroniuk |
Odcinek rzeki Regi wraz przyległymi łąkami znajdującymi się między miejscowością Trzebiatów, a południową granicą gminy jest jednym z ciekawszych miejsc obserwacji rzadkich gatunków ptaków. Na tym odcinku rzeki brzegi bywają często wysokie, a koryto rzeki otaczają, oprócz łąk, także liściaste lasy. Poza gatunkami związanymi ze środowiskiem wodno-łąkowym występują tu również ptaki siedlisk leśnych takie jak wilga, dzięcioły i puszczyk. Stwierdzono tu występowanie 9 gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem. W okresie jesiennym odnotowuje się tu ciekawe obserwacje, szczególnie w okolicy wsi Włodarka. Rega jest miejscem, gdzie w okresie jesienno-zimowym odbywa się wędrówka troci i łososia, dlatego jest niezwykle ważnym korytarzem ekologicznym. W tym czasie obserwować można chętnie żerujące tu bieliki. Ponadto lęgną się tu łabędzie nieme, krakwy, gągoły, derkacze, kszyki, słonki, puszczyki, zimorodki, krętogłowy, dzięcioły zielone, dzięciołki, brzegówki, pokląskwy, świerszczaki, strumieniówki, brzęczki, remizy, wilgi oraz gąsiorki.
Tereny nad brzegiem morza
Obszary nadmorskie gminy Trzebiatów stanowią część większego pasa migracyjnego ptaków, przez co są ważnymi obszarami faunistycznymi. Dobrym miejscem do obserwacji, szczególnie w okresie jesiennym i zimowym, jest wejście do portu w miejscowości Mrzeżyno, gdzie znajduje się ujście rzeki Regi. Podczas inwentaryzacji przeprowadzonej w 1997 r. odnotowano w okresie zimowania i migracji występowanie: nura rdzawoszyjego, nura czarnoszyjego, perkoza dwuczubego, perkoza rdzawoszyjego, perkoza rogatego, gęsi zbożowej, gęsi białoczelnej, gęgawy, bernikli białolicej, edredona, ostrygojada, sieweczki rzecznej, sieweczki obrożnej, siewnicy, piaskowca, biegusa zmiennego, mewy małej, śmieszki, mewy pospolitej, mewy żółtonogiej, mewy srebrzystej, mewy siodłatej, rybitwy rzecznej i czubatej, gawrona oraz śnieguły. W granicach gminy Trzebiatów ustanowiono prawnie dwa rezerwaty przyrody.
Piaskowiec (Calidris alba) | © Karolina Myroniuk |
Rezerwat przyrody „Roby” został utworzony na podstawie Rozporządzenia Nr 54/2007 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 27 września 2007 r. Jest to obszar torfowisk o łącznej powierzchni 84,40 ha. Celem ochrony w rezerwacie jest zachowanie populacji cennych roślin naczyniowych i zarodnikowych, w tym wrzośca bagiennego, woskownicy europejskiej i rzadkich gatunków torfowców oraz renaturalizacja ich siedliska - zniekształconego torfowiska wysokiego typu bałtyckiego. Dla osób lubiących uwieczniać ciekawe gatunki flory to prawdziwy raj. Sfotografować tu można wrzościa bagiennego, modrzewnicę zwyczajną, bagno zwyczajne, barzynę czarną, borówkę bagienną, storczyka krwistego, rosiczkę okrągłolistną, woskownicę europejską, kruszynę pospolitą, żurawinę błotną, groszek błotny i inne. Są to również cenne tereny faunistyczne. Występuje tu 12 gatunków lęgowych ptaków, wśród których 6 należy do grupy chronionych i zagrożonych wyginięciem: błotniak stawowy i łąkowy, przepiórka, derkacz, gąsiorek, srokosz.
Biegus zmienny (Calidris alpina) | © Karolina Myroniuk |
Drugim miejscem, które powinno stanowić punkt przystankowy w gminie Trzebiatów, to Rezerwat przyrody „Nadmorski bór bażynowy w Mrzeżynie”. Został on utworzony na podstawie Zarządzenia Nr 18/2010 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 2 kwietnia 2010 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody „Nadmorski bór bażynowy w Mrzeżynie”, obejmujący obszar o łącznej powierzchni 8,92 ha. Celem ochrony przyrody w rezerwacie jest zachowanie w pełni wykształconego zbiorowiska leśnego boru bażynowego na typowym siedlisku wydm nadmorskich oraz ochrona bogatych stanowisk gatunków charakterystycznych dla tego zespołu roślinnego. Obszar rezerwatu stanowi jeden z najlepiej zachowanych na polskim wybrzeżu fragmentów boru bażynowego Empetro nigri–Pinetum z bogatym zestawem gatunków roślin charakterystycznych dla tego zbiorowiska leśnego (drzewostan sosnowy 124 letni, w typowej skarłowaciałej postaci). W drzewostanie, oprócz sosny zwyczajnej Pinus sylvestris, niewielki udział ma również kosodrzewina Pinus mugo. Na obszarze rezerwatu stwierdzono występowanie łącznie 15 gatunków roślin rzadkich, zagrożonych i chronionych na terenie Pomorza Zachodniego, Polski i Europy. Wśród nich jest 14 gatunków roślin prawnie chronionych, w tym 5 objętych ochroną ścisłą: bagno zwyczajne i kosodrzewina, torfowiec błotny, torfowiec frędzlowaty, torfowiec ostrolistny oraz 9 objętych ochroną częściową: chrobotek reniferowy, turzyca piaskowa, piórosz pierzasty, brodawkowiec czysty, płonnik pospolity, rokitnik pospolity, bielistka siwa, widłoząb miotlasty i próchniczek błotny. W rezerwacie występuje także rzadka na terenie Pomorza Zachodniego oraz zagrożona w Polsce - bażyna czarna.
Obszary Natura 2000
Biegus rdzawy (Calidris canutus) | © Karolina Myroniuk |
W granicach gminy Trzebiatów znajduje się: - w części lądowej - fragment obszaru specjalnej ochrony ptaków „Wybrzeże Trzebiatowskie” PLB 320010, - w części morskiej - fragment obszaru specjalnej ochrony ptaków „Zatoka Pomorska” PLB 990003, wyznaczonych na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U. z 2011r. Nr 25, poz. 133), - w części lądowej - fragment specjalnego obszaru ochrony siedlisk „Trzebiatowsko - Kołobrzeski Pas Nadmorski” PLH 320017 oraz „Dorzecze Regi” PLH 320049, - w części morskiej - fragment specjalnego obszaru ochrony siedlisk „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002, uznanych za obszary mające znaczenie dla wspólnoty (zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 3 ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z późn. zm.) na podstawie Decyzji Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwarty zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty.
Gmina Trzebiatów jest bez wątpienia kolejną gminą nadmorską zachodniego wybrzeża, która warta jest bliższego poznania. Łącznie na terenie gminy Trzebiatów wymienia się 85 gatunków ptaków, z czego 74 podlegających w Polsce ochronie gatunkowej. Ponad 53 % to gatunki znajdujące się na przynajmniej jednej z czerwonych list (europejskiej, krajowej lub regionalnej). Spośród ptaków znajdujących się na listach gatunków zagrożonych stosunkowo licznie występują tu derkacze, żurawie i gągoły. W opracowaniach przyrodniczych wymienia się również ciekawe okazy teriofauny, które wymieniane są na czerwonych listach takie jak: rzęsorek mniejszy, nocek posrebrzany, popielica, wilk, wydra, foka obrączkowana, foka pospolita oraz morświn.
Warunki przyrodnicze oraz uwarunkowania gospodarcze i lokalne spowodowały, że tereny te przez szereg kolejnych lat były słabo penetrowane. Wiele miejsc jest wciąż dzikich i czekających na swoich „odkrywców”.