Puszczyk (Strix aluco)	© Grzegorz Sawko

„Czterej pancerni i pies”, „Testosteron”, „Krzyżacy”, „Złotopolscy”… co łączy wszystkie te filmy? Myślę, że pomimo tak bardzo różnych fabuł wprawny kinomaniak znajdzie wiele wspólnych wątków. Mi jednak chodzi o temat z naszego „podwórka”. Otóż w scenach nocnych tych filmów, można usłyszeć przeciągłe, żałosne nawoływanie dochodzące z lasu. Przekonany jestem, że większość z Was zna ten głos bardzo dobrze, choć być może część nie jest świadoma kto lub co wydaje te dźwięki. Tak często wykorzystywany przez filmowych dźwiękowców głos należy do kolejnego nocnego łowcy – puszczyka. Najpospolitszy gatunek sowy, którego można usłyszeć zarówno w głębokich lasach jak i w parkach miejskich czy wiejskich, alejach, cmentarzach.

Jest to dość spora sowa, o długości 37-46 cm i rozpiętości skrzydeł 85-104 cm. Głowa duża, z wyraźnie zaznaczoną szlarą, czarne oczy. Puszczyk występuje w dwóch odmianach barwnych: szarej i brązowej. Spód ciała ma jaśniejszy niż wierzch, z kreskami w formie „odwróconych jodełek”. Wierzch ciała z białymi i czarnymi plamkami oraz kreskami. Jadąc w nocy samochodem można czasami zauważyć siedzącego na drzewie czy paliku puszczyka, który w porównaniu z innymi gatunkami sów o podobnej wielkości, posiada bardziej krępą sylwetkę.

Puszczyk (Strix aluco)	© Mieczysław Celebąk

Występuje w prawie całej Europie łącznie z wyspami brytyjskimi. Skandynawię zasiedla jedynie w południowej jej części. Na wschód zasięg jego sięga aż do zachodniej Syberii. Na kontynencie afrykańskim występuje na północnym obszarze Maroka, Algierii, Tunezji. Spotkać go można także w Azji Mniejszej, Pakistanie, Afganistanie, Syrii, wschodnich Chinach. W Polsce gatunek występuję na całym obszarze. Jego liczebność w poszczególnych obszarach Polski uwarunkowana jest występowaniem odpowiedniego biotopu - lasy liściaste. Jest to gatunek typowo nocny. W dzień można ptaka zauważyć siedzącego w otworze dziupli, jednak ze względu na upierzenie doskonale zlewa się z korą drzewa. Ptak mało płochliwy. W chwili zagrożenia przelatuje na niewielkie odległości. Mocno związany ze swoim terytorium, w którym przebywa przez cały rok. Jest ptakiem dość agresywnym i nie toleruje obecności innych gatunków sów.

Puszczyk (Strix aluco)	© Grzegorz Jędro

Puszczyki gniazdują głównie w dziuplach starych drzew, zarówno w lasach jak i parkach miejskich, cmentarzach. Czasami można je spotkać na wieżach kościelnych, strychach, a także w gniazdach innych ptaków lub na ambonach myśliwskich. W okresie lutego-marca pojawiają się białe jaja w liczbie 2-4, rzadziej 1-6. Składane są one w odstępach dwu-, trzydniowych i wysiadywane są przez samicę przez 28-30 dni. Pisklęta zostają w gnieździe przez 25-28 dni, a następnie przez 2,5 – 3 miesiące są pod dalszą opieką rodziców. Młode nieopierzone puszczyki wychodzą na zewnątrz dziupli i można je wtedy obserwować przez cały dzień

Puszczyki mają bardzo szerokie spektrum głosów. Głos terytorialny samca to przeciągłe, żałosne „huuu...hu...huuu”. Zdenerwowany samiec pohukuje, charczy, syczy. Samica odzywa się piskliwym „kjuwit” natomiast młode osobniki ostrym, skrzypiącym „ssiłip”. Szczyt aktywności głosowej przypada na luty-kwiecień. Samce szybko reagują na wabienie, podlatując do źródła dźwięku szukają intruza głośno nawołując. Często w takich sytuacjach towarzyszą im samice. Jak już wspomniałem głos puszczyka jest raczej znany przez osoby, które chętnie spacerują po zmierzchu. Dla odświeżenia pamięci proszę odsłuchać kilka nagrań: puszczyk - głos samca (autor: Piotr Szczypiński) puszczyk - głos samicy (autor: Jarosław Matusiak) puszczyk - głosy piskląt (autor: Leszek Matacz) puszczyki - wariacje głosowe samicy i samca (autor: Herman van der Meer)

Puszczyk (Strix aluco)	© Tomasz Skorupka

Niektóre głosy mogą zjeżyć włosy na głowie prawda? Głos puszczyka - tak jak większości gatunków sów - wzbudzał wśród ludzi strach. Kojarzony był z czymś negatywnym, z omenem nieszczęścia i śmierci. W wierzeniach prasłowiańskich demon strzyga przybierał często postać sowy, która przychodziła do osad ludzkich, aby wypić krew ludzi, bądź domowych zwierząt. Z postacią sowy związanych jest wiele przysłów i powiedzeń m.in. „sowa na dachu kwili, umrzeć komuś po chwili”. Sama nazwa sowa = zowa - ptak zowiący, sugeruje nam ptaka zwiastującego śmierć. W przypadku puszczyka można jednak znaleźć także pozytywny oddźwięk. Otóż głos „powij” lub „powi” wróżył zajście w ciąże i narodziny dziecka.

W skład diety puszczyka wchodzą głównie gryzonie, jednak nie gardzi on także ptakami, płazami, ssakami owadożernymi, bezkręgowcami. Poluje też na inne, mniejsze gatunki sów.

Główne zagrożenia dla puszczyka to usuwanie starych dziuplastych drzew oraz uszczelnianie otworów wlotowych do budynków. Problemem jest także zbytnia fragmentacja obszarów leśnych. Puszczyki padają także ofiarą takich drapieżników jak kuna domowa i leśna, lis, kot oraz większych sów – puchacza i puszczyka uralskiego. Często giną w kolizjach z samochodami.