Drukuj
Odsłony: 6463

Zapewne każdy słyszał kukułkę, lecz niewielu ją widziało, a jeszcze mniejszej liczbie osób udało się wykonać jej piękne ujęcie. Ja swoją przygodę z kukułkami zacząłem 3 lata temu i w poniższym tekście spróbuję opisać swoje doświadczenia w technice fotografowania tych ptaków. Zapraszam zatem na bliższe spotkanie z kukułką.

Trochę charakterystyki

Kukułka Cuculus canorus to właścicielka najbardziej znanego spośród wszystkich ptasich głosów. Charakterystyczne kukanie samca nawołującego samiczkę rozpozna bez trudu każdy, nawet jeśli nie bardzo interesuje się ptakami. Głos kukułki jest tak znany, że wiąże się z nim wiele ludowych przysłów i zabobonów. Na pewno wielu szukało drobnych w kieszeni, kiedy usłyszało kukającą w oddali kukułkę...

jak fotografowac kukulki 1 20150825 1335201212
Ptasie niesnaski © Rafał Bojanowski

Jest to ptak wielkości pustułki. Długość ciała to około 32-38 cm, długi ogon i zaostrzone skrzydła. Ubarwieniem przypomina krogulca, ma szary wierzch ciała i pierś oraz prążkowany brzuch, samica z rdzawym nalotem na szyi. Kukułka jest ptakiem bardzo płochliwym, prowadzi skryty tryb życia i przeważnie ukrywa się wśród wierzchołków drzew. Najczęściej widywana w locie, który podobny jest do lotu krogulca.

Kukułki pojawiają się w Polsce z końcem kwietnia i początkiem maja, odlatują od końca lipca do początku października. Zasiedlają cały niżowy obszar kraju w różnych typach krajobrazów takich jak skraje lasów, tereny rolnicze porośnięte drzewami, obszary trzcinowisk wokół zbiorników wodnych. Ich występowanie uzależnione jest od występowania ptaków wróblowych, którym to podrzuca swoje jaja. Najczęściej jej ofiarami padają trzcinniczki, pokrzewki i rudziki.

jak fotografowac kukulki 2 20150825 1769095383
Pośród traw © Rafał Bojanowski

Jak wiadomo kukułka jest pasożytem gniazdowym, więc wysiadywaniem jaj i wychowaniem piskląt zajmują się inne ptaki, którym samica kukułki podrzuca swoje jaja. Kukułka składa od 10 do 20 jaj, które jak na wielkość ptaka są stosunkowo małe, ale podobne wielkością jak i wyglądem do jaj ptaków, którym je podrzuca. Samica wybiera gniazdo przyszłych rodziców obserwując zachowanie ptaków. Wybrane gniazdo odwiedza kilkakrotnie. Istotne jest, aby przyszli rodzice sami jeszcze nie zaczęli wysiadywać własnych jaj. Złożenie jaja przez kukułkę trwa kilka sekund, po czym ucieka ona z jajem gospodarzy w dziobie, wyrzucając je lub zjadając. Takie jajko może być dodatkową porcją substancji odżywczych przydatną do produkcji kolejnych jaj. Po tym etapie, kukułka przestaje się interesować gniazdem i szuka następnego powtarzając cykl. Pisklę kukułki wykluwa się już po 11 do 13 dniach jako pierwsze i jego zadaniem jest pozbycie się pozostałych jaj ptaków gospodarzy. Do tych czynności przystępuje po około 8 godzinach od wyklucia. Kukułka pasożytuje zazwyczaj na tych gatunkach ptaków, wśród których sama się wychowała.

Miejsce fotografowania

jak fotografowac kukulki 3 20150825 1553724764
Prawy profil © Rafał Bojanowski

Każde miejsce, w którym usłyszymy kukułkę jest potencjalnie dobre do fotografowania. W okresie największej aktywności lęgowej kukułka kuka od rana do wieczora, dlatego zlokalizowanie rewiru lęgowego nie powinno nastręczać trudności. Wybierając miejsce do fotografowania należy wziąć pod uwagę czy przesiadując kilka godzin w terenie będziemy mieli zapewniony spokój niezakłócany przez osoby trzecie. Typując miejsce do fotografowania należy wziąć pod uwagę naturalne oświetlenie i tło – ma to istotne znaczenie podczas fotografowania. Dobrze dobrane tło i odpowiednie oświetlenie bez wątpienia pozytywnie wpłynie na wygląd zdjęcia. Ja do fotografowania kukułek preferuję tereny, na których występują małe stawy, zbiorniki wodne porośnięte trzciną i inną roślinnością, zlokalizowane w bliskim sąsiedztwie niewielkich lasów i zadrzewień.

Ukrycie

Co do ukrycia to kukułka nie jest bardzo wymagająca, wystarczy przenośny namiot, nie musimy rozkładać go z rana przed wschodem słońca, ani kilka dni wcześniej celem oswojenia się ptaków z jego widokiem. Kukułki szybko akceptują zmiany w otoczeniu.

Oprócz namiotu w barwach maskujących można także zastosować siatkę maskującą, która narzucona na przygotowaną wcześniej konstrukcję, na przykład ze stelaża starego namiotu, idealnie spełni swoją funkcję. Najważniejsze jest, aby podczas fotografowania siatka wisiała stabilnie nie poruszając się. Im kryjówka jest mniejsza i kolorystycznie zbliżona do otaczającego środowiska, tym oczywiście lepiej. Dobrze jest więc rozłożyć ją w miejscu, gdzie wtopi się w otaczającą ją roślinność. To wszystko bez wątpienia ułatwi fotografowanie i skróci czas, w którym ptak nabierze odwagi siadając tam, gdzie chcemy. Niejednokrotnie fotografując kukułki rozkładałem także namiot na otwartym terenie, i podczas takich zasiadek także uzyskiwałem zadowalające efekty, choć czas, kiedy kukułki przyzwyczają się do nowego elementu w środowisku, jest nieco dłuższy.

jak fotografowac kukulki 5 20150825 1174082208
Atlasowo © Rafał Bojanowski

Pora dnia nie jest tak istotna w fotografowaniu kukułek. Wielokrotnie fotografowałem kukułki późnym popołudniem w różnych miejscach z dobrym skutkiem. Oczywiście zasiadka przed wschodem słońca jest dużo lepszym rozwiązaniem, choćby ze względu na warunki oświetleniowe, poranne mgły i rosę. Do sfotografowania kukułki bardzo dobrze sprawdzają się też ambony myśliwskie. Jak je wykorzystać i dlaczego opiszę w części Wybieranie miejsca na „siedziska”.

Wabienie

W przypadku fotografowania kukułki jedyną skuteczną metodą okaże się jej wabienie przy użyciu głosów. Wabienie kukułki nie jest tak delikatnym tematem jak w przypadku innych gatunków i nie ma tu mowy o sytuacji, w którym ptak może porzucić lęg. W okresie godowym samica kukułki kopuluje z kilkoma samcami, kontaktując się z nimi głosowo. Zjawisko kopulowania z wieloma samcami nosi nazwę poliandrii. Zatem, jeden głos więcej w terenie na pewno nie wyrządzi szkody ptakom. Do wabienia kukułek można użyć odgłosu kukającego samca, jednak większą reakcję ptaków uzyskamy wabiąc odgłosem samicy. Wówczas zdarzają się sytuacje, że do źródła dźwięku zlatuje się nawet kilka osobników, nie tylko samców, ale i zazdrosnej samicy, choć wiąże się z tym pewne ryzyko, o którym napiszę poniżej. Wabiąc kukułkę będziemy musieli się wykazać dużą cierpliwością, ale zdarzają się też sytuacje, kiedy ptak bardzo szybko się zaciekawi naszym wabieniem i będzie dobrze współpracował. Wszystko to jest uzależnione od indywidualnych cech osobnika oraz czasu, kiedy będziemy wabili – im szybciej po przylocie kukułek zaczniemy tym lepiej. Z biegiem kukułkowego sezonu aktywność ptaków stopniowo maleje.

jak fotografowac kukulki 4 20150825 1952372724
Lądowanie © Rafał Bojanowski

Najtrudniejszym zadaniem na drodze do dobrego zdjęcia jest właśnie wabienie i to od tego zależy czy uda nam się posadzić kukułkę tam gdzie chcemy, czyli na wybrane „siedzisko”. Po wejściu do kryjówki odczekajmy kilkanaście minut. Uspokójmy atmosferę wokół czatowni, aby wszystkie stworzenia, które przepłoszyliśmy idąc w docelowe miejsce wróciły do swoich zwykłych dziennych czynności. Już po kilkunastu, kilkudziesięciu minutach możemy przystąpić do wabienia. Odczekiwanie kilkunastu minut po wejściu do czatowni nie jest konieczne, gdy fotografujemy wcześnie rano, zasiadając jeszcze przed wschodem słońca. Wówczas wabienie rozpoczynamy po usłyszeniu pierwszych kukułek. Wabienie kukułek musi być przemyślane. Nie może to być puszczanie głosów bez przerwy, bo może to zniechęcić kukułkę do współpracy. Ptak może zobojętnieć na emitowany dźwięk lub, co gorsza, przenieść się na inny obszar. Należy także wyczuć odpowiednią siłę emitowanego odgłosu, odpowiednio ją regulując w trakcie wabienia. Kiedy kukułkę słyszymy w oddali, można wzmocnić dźwięk, ale wraz ze zbliżaniem się ptaka głośność należy zmniejszać, aby go nie przestraszyć. Wabiąc kukułki staram się nawiązać z nią dialog, tzn. odtwarzam odgłos dopiero, kiedy ptak zakończy swój śpiew. W ten sposób można wejść w interakcje z ptakiem i zwyczajnie z nią rywalizować. Jednak trzeba uważać, aby nie zdominować kukającego samca. Odpowiednio wabiony na pewno podleci do źródła dźwięku, by przegonić swojego konkurenta, siadając na specjalnie przygotowanym dla niego miejscu i wypatrując potencjalnego rywala. Nieco odmiennie wygląda wabienie przy wykorzystaniu odgłosu samicy. Głos samicy jest bardzo skuteczny jednak częściej przyciąga także samicę, a samce, które są w pobliżu zamiast zostać przy naszym głośniku prawdopodobnie odlecą z żywą panią. Wabiąc kukułki wplatam więc odgłos samicy w odgłosy samca, co powoduje, że samiec jest bardziej skory do przepędzenia rywala.

Dobrze zgrać sobie kilka odgłosów, i sprawdzić, na który występuje najlepsza reakcja ptaków i tego głosu używać do wabienia. Każda kukułka może reagować na inny głos. Głosy kukułek można znaleźć w sieci, na przykład na takiej stronie jak ta: http://www.xeno-canto.org/species/Cuculus-canorus

Wybieranie miejsca na „kukułcze siedziska”

jak fotografowac kukulki 6 20150825 2054179499
Lądowanie 2 © Rafał Bojanowski

Wybierając miejsce, w którym planujemy, że kukułka będzie siadać musimy zwrócić uwagę na to, czy w pobliżu kilku, kilkunastu metrów od niego nie będzie żadnej „konkurencji” - miejsca, na którym mogłaby kukułka przysiąść wypatrując potencjalnego rywala. Siedzisko nie może być zbytnio oddalone od drzew, aby nie wyciągać kukułki z miejsc gdzie czuje się bezpieczna. Zanim ptak usiądzie na wybrane przez nas miejsce, będzie je długo obserwować, więc dobrze, aby w pobliżu siedziska, było jakieś drzewo, a najlepiej początek większych zadrzewień, gdzie kukułka swobodnie się czuje. Co do wysokości siedziska nie ma tu jakichś sztywnych zasad. Paliki, na których siadały ptaki podczas fotografowania znajdowały się nawet na wysokości 1m nad ziemią, jednak kukułki chętniej siadają na wyższych stanowiskach.

Kukułka najszybciej i najchętniej siada na szczytach drzew i krzewów, jednak taka perspektywa nie zawsze jest dobra do fotografowania. Do ukrycia i fotografowania można wykorzystać również myśliwskie ambony. Głośnik, który zawiesimy na drzewie lub krzewie, na którym chcemy, aby usiadł ptak i ambona w bliskiej odległości, będąca stałym elementem krajobrazu, znacznie skróci czas oczekiwania na ptaka. Jedynym minusem jest to, że nie zawsze usiądzie tak jak byśmy chcieli, często zasłaniając się jakaś przypadkową gałązką. Z tym problemem można sobie poradzić montując własną gałązkę do drzewa lub krzewu, aby wystawała ponad nie. Wielokrotnie zdarzało mi się, że w trakcie fotografowania wychodziłem z miejsca ukrycia i poprawiałem przygotowane miejsce, jednak po odczekaniu odpowiedniego czasu, o którym wcześniej pisałem, kukułka znów reagowała na głos i współpracowała. Taka sytuacja dotyczyła tylko fotografowania z ambony i wysoko przygotowanej gałązki do siadania, przy fotografowaniu z użyciem siedziska ustawionego nisko nad ziemią nie odnotowałem większych sukcesów.

jak fotografowac kukulki 7 20150825 1407566211
Kukułka © Rafał Bojanowski

Podsumowanie

Jak już pisałem na wstępie, najlepszym okresem do wabienia i fotografowania kukułek jest czas zaraz po ich przylocie, dlatego już pod koniec kwietnia trzeba nasłuchiwać w terenie pierwszych kukających samców. Początek maja, to według mnie, najlepszy okres do fotografowania tych pięknych i rzadko widywanych ptaków. Z moich kukułkowych doświadczeń wynika, że najważniejszym czynnikiem gwarantującym fotograficzny sukces jest sposób wabienia ptaków. Należy wyczuć reakcje samca na różną stymulację głosową, wchodząc z nim w interakcje, pamiętając o stosownych przerwach w wabieniu i nie dominowaniu, a także odpowiednim natężeniu dźwięku. Mniej istotne dla ptaka, choć ważne dla estetycznego efektu końcowego jest miejsce, gdzie umieścimy siedzisko. Każda bardziej lub mniej udana sesja pozwoli nabrać doświadczenia w technice fotografowania kukułek i pozwoli na dalsze eksperymentowanie, oby zakończone sukcesem.

Udanych łowów