Wschód słońca na plaży w Pobierowie	© Jacek Drozda

Gmina Rewal - mała i znana głównie ze słonecznych, przepełnionych turystami plaż, zgiełku i gwaru. W czasie okresu wakacyjnego jest ważnym punktem na mapie ornitologicznej naszego kraju. Jest wiejską gminą położoną w północno - wschodniej części województwa zachodniopomorskiego u wybrzeża Morza Bałtyckiego. Jest jedną z najmniejszych gmin w województwie, jej powierzchnia wynosi zaledwie 41 km2. Obszar gminy ciągnie się wąskim pasem szerokości około 3 i długości około 20 kilometrów wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego, które stanowi północną granicę gminy. Od zachodu graniczy z gminą Dziwnów, od południa z gminą Karnice, Świerzno i gminą Trzebiatów z którą to graniczy również od wschodu.

Latarnia morska w Niechorzu © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D  Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/13  f/5.6  -2EV ISO 640.

Tworzy ją sześć miejscowości nadmorskich: Pobierowo, Pustkowo, Trzęsacz, Rewal, Niechorze i Pogorzelica oraz jedna miejscowość położona w głębi lądu - Śliwin. Na stałe w siedmiu miejscowościach gminy mieszka ok. 3,5 tysiąca mieszkańców. Natomiast w sezonie letnim przebywa jednocześnie ok. 100 tysięcy osób. Całość obszaru gminy stanowi bardzo urozmaicony pod względem krajobrazowym teren.

Krajobraz ma tu charakter pasmowy o układzie równoleżnikowym: pas plaży, pas wydm, pas doliny. Nad plażą góruje wysoki (12-15 m) klif. Teren lekko opada od wydm na południe, w stronę podmokłej, poprzecinanej rowami melioracyjnymi pradoliny. Środkiem pradoliny płynie Liwski Kanał, który wpada do Jeziora Liwia Łuża - Rezerwatu Przyrody. Jezioro jest połączone z morzem Ujściem Liwskim. Za kanałem Liwskiego Ujścia rozciąga się Liwski Las, a w nim najwyższe wzniesienie Sowia Góra 28 m npm. Las ciągnie się nieprzerwanie aż do Mrzeżyna i ujścia Regi.

Plaża z pomostem widokowym w Trzęsaczu © Jacek Drozda

Jest to teren zajmowany przez jednostkę wojskową, choć na mapie topograficznej Polski, wydanej przez Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego WP, przez las biegnie czerwony szlak turystyczny. Szlak ten biegnie na zachód przez wszystkie nadmorskie miejscowości, pokrywając się na odcinku między Niechorzem a Pobierowem ze szlakiem niebieskim nazwanym Drogą Nadmorską.

O wysokiej randze tych obszarów świadczy fakt, że 70% gminy należy do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Nakładają się tu: Specjalny Obszar Ochrony (SOO), PLH 320032 Trzebiatowsko-Kołobrzeski Pas Nadmorski, zgodnie z wymogami Dyrektywy Siedliskowej Rady Europy 92/43/EWG oraz Obszar Specjalnej Ochrony (OSO) PLB 320015 Wybrzeże Trzebiatowskie zgodnie z dyrektywą Ptasią Rady Europy 79/409/EWG, a także PLB990003 Zatoka Pomorska oraz PLH99000

Klify w Pogorzelicy © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/400 f/5.6 ISO 400 0EV.

Ostoja na Zatoce Pomorskiej obejmujące swoim zasięgiem wody przybrzeżne Morza Bałtyckiego. W krajowej sieci ekologicznej ECONET-PL tereny te położone są na terenie obszaru węzłowego 1M o znaczeniu międzynarodowym. Obszar rezerwatu Liwia Łuża tworzy wschodnią część kompleksu powiązanego ekologicznie z terenami o podobnym statusie w Europie Zachodniej.

Jakie walory decydują o tym, że warto tu się znaleźć? Przede wszystkim położenie na brzegu Morza Bałtyckiego oraz duże walory przyrodnicze i krajobrazowe, a także to, że każdy znajdzie tu coś dla siebie o każdej porze roku.

Ścieżka rowerowa

W marcu, kiedy ustają zimowe wiatry sztormowe, małymi krokami przybywa na wybrzeże wiosna. Dni robią się coraz dłuższe i cieplejsze. W głębi lądu, gdzie dotychczas było cicho i pusto, przestrzeń zaczyna wypełniać się gwarem. Po niebie przesuwają się ogromne klucze żurawi, słychać szelest gęsich skrzydeł i śpiew powracających do nas skowronków.
Największy ruch odbywa się między dwoma zbiornikami wodnymi: Jeziorem Liwia Łuża i Jeziorem Konarzewo zwanym również przez miejscowych „Pogorzelickim Bagnem". Wiosną, kiedy rośliny nie są jeszcze bujnie pokryte zielenią, najłatwiej tu obserwować zaczynające się toki ptaki.
Powstanie tego jeziora związane jest z wytopiskiem po bryłach martwego lodu w czasie ostatniego zlodowacenia i z późniejszymi holoceńskimi przekształceniami. Obszar ten obejmuje bagno, którego głębokość sięga 2,5 m. Lustro wody utrzymuje się na wysokości 2,0 m n.p.m. Największą wartością tego bagna są liczne wyspy, gęsto porośnięte roślinnością, które stanowią dogodne warunki zarówno dla gniazdowania jak i odpoczynku wędrujących wiosną ptaków. Akwen ten jest

Jezioro Konarzewo http://maps.geoportal.gov.pl

stanowiskiem występowania ponad 100 gatunków zwierząt objętych ochroną gatunkową.

Stwierdzono tu bytowanie m.in. kilku gatunków tęczników i biegaczy; bagna i płytkie rozlewiska są miejscem rozrodu m.in. traszki grzebieniastej, traszki zwyczajnej, kumaka nizinnego, grzebiuszki ziemnej, ropuchy szarej, ropuchy paskówki, rzekotki drzewnej, żab brunatnych i zielonych, jaszczurki zwinki i zaskrońca zwyczajnego, perkoza rdzawoszyjego i zausznika, gęgawy, płaskonosa, głowienki, czernicy, błotniaka stawowego, wodnika, kokoszki wodnej, brodźca krwawodziobego, żurawia, mewy srebrzystej, śmieszki, świerszczaka, strumieniówki oraz jest także stanowiskiem występowania wydry.  Jezioro jest w całości prywatne, dlatego też, przed przyjazdem warto skontaktować się z właścicielem, u którego istnieje możliwość wypożyczenia łódki, którą można pokluczyć w labiryncie nawodnych wysp.

Gęsi © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/8 f/5.6 ISO1600 -1EV.

Od północy do Jeziora przylega kompleks "Liwski Las" ze starodrzewem sosnowym i dębowym. W szczególności wartym odwiedzenia jest Zespół Przyrodniczo Krajobrazowy -„Dębinka koło Pogorzelicy", który zachwyci nie tylko bogactwem ptaków, ale również ciekawą roślinnością.

Runo borowe, które się w tym miejscu wykształciło jest niezwykle rzadko spotykane w strefie przybrzeża. Na wąskiej wydmie w kompleksie młodnika sosnowego rosną 150 - letnie dęby, ponadto rośnie tu sporo egzemplarzy dorodnych okazów wiciokrzewu pomorskiego. Wędrując dalej na wschód wzdłuż drogi leśnej z Pogorzelicy (dawny poligon) spotkamy skupiska ciekawej roślinności chronionej. Wchodzimy w „Bielikowe wydmy", zespół obejmujący charakterystyczne pagórki wydm śródlądowych. W latach ubiegłych zobaczyć tu można było jedno z czynnych gniazd mającej tu swój rewir lęgowy pary bielików. Niestety, dwa lata temu w sosnę, na której znajdowało się gniazdo, uderzył piorun a ptaki przeniosły się dalej, w bardziej niedostępne tereny poligonu wojskowego. W borze,

Sikora uboga - Parus palustrlis © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/800 f/7.1 ISO400 -1EV.

w miejscach obniżonych, między wydmami, występują  skupiska bagna zwyczajnego, widłaka goździstego a także liczne skupiska gruszyczek i bażyny czarnej oraz płaty porostów min. płucnicy islandzkiej. Ze względu na charakter okolicznych lasów i ich niedostępność gniazduje tu również kania ruda, jastrząb, krogulec a także, prawdopodobnie, puchacz. Obszar ten do ubiegłego roku był niedostępny z uwagi na strefę zamkniętą (tereny wojskowe). Dlatego też, żeby dostać się pieszo z Pogorzelicy do Mrzeżyna można to było zrobić jedynie plażą, choć, kiedy stacjonowały tu jeszcze wojska radzieckie, a przed II wojną - niemieckie, nawet ta opcja była niedostępna. W roku 2011 ruszyła budowa ścieżki rowerowej łączącej Pogorzelicę z Mrzeżynem ciągnąca się przez urodziwe bory i nieco odmienne tereny poligonowe z suchymi murawami. W tutejszych borach spotkamy ponad 20 gatunków ptaków. Jest to mniej niż w innych typach lasów, ale wyraźnie wzrasta tu liczebność gatunków gniazdujących. Do ptaków dominujących w takim środowisku należą: zięba i piecuszek. Zięby opanowały metody wicia gniazda na sosnach. Są one dobrze zamaskowane i niewidoczne dla naturalnych reduktorów (wiewiórek i sójek).

Dzięcioł czarny - Dryocopus martius © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/400 f/5.6 ISO800 - 1 2/3EV.

Bardzo często podczas spacerów usłyszeć można odgłosy stukania dzięcioła. Warto zdawać sobie sprawę, że warunki życia dziuplaków w lasach nadmorskich są dość trudne. Sosna na ubogich, piaszczystych podłożach rośnie wolno a jej drewno jest bardzo twarde. Z tego powodu gniazda sikorki czubatki można zobaczyć w starych wykrotach, spróchniałych brzozach a nawet norach gryzoni. Dużo tu kowalików, sikorek bogatek, świergotków drzewnych, sójek i wszędobylskich srok.

Dla osób lubiących aktywny wypoczynek wyznaczono lokalny szlak rowerowy nazwany „Leśnym duktem" biegnący głównie drogami leśnymi a także drogami o nawierzchni asfaltowej i z kostki brukowej przez bory okalające Jezioro Konarzewo. Od południa przylegają do Jeziora pola uprawne i rozległe kompleksy łąkowe. Nie trzeba daleko szukać żerujących rodzin gęsich, które wraz z młodymi żerują tu do późnego lata oraz rodzin żurawich przemierzających majestatycznym krokiem przylegające do jeziora łąki. Przy odrobinie szczęścia można zobaczyć w tych okolicach, wypoczywającą rodzinę, niezwykle rzadkich na tego typu terenach, łosi.

Kiedy słońce zaczyna przypiekać coraz mocniej a piasek na plażach staje się tak gorący, że ciężko po nim stąpać warto udać się w podróż szlakiem prowadzącym wzdłuż Jeziora Liwia Łuża. Jezioro to położone jest w południowo-wschodniej części gminy przylegając od południa

Jezioro Liwia Łuża http://maps.geoportal.gov.pl

do miejscowości Niechorze oraz od północnego-wschodu do wsi Skalno.  Wskaźnik powierzchni jezior do powierzchni całkowitej gminy kształtuje się na poziomie poniżej 0, 1 % / 100 km2 jest więc niewielki, jednakże ich bogactwo rekompensuje w pełni tak mały udział. Jezioro Liwia Łuża należy do typu jezior nadmorskich. Powstało na skutek odcięcia zatoki morskiej przez narastającą mierzeję. Maksymalna głębokość jeziora nie przekracza 2 m a jego dno leży poniżej poziomu morza tworząc tzw. kryptodepresję. Jego zwierciadło wody znajduje się 0, 2 m n.p.m., stąd też kryptodepresja wynosi minus 1, 8 m. Powierzchnia jeziora, w zależności od aktualnego poziomu wody, liczy od 171, 5 ha do 220 ha, przy 2,3 km długości i ponad 1 km szerokości. Brzegi jeziora są niedostępne i porośnięte szerokim pasem szuwarów i trzcin. Na niektórych odcinkach silnie zatorfione i bagienne, dzięki czemu  rozwinęło się tu bujne życie.

Z Morzem Bałtyckim jezioro połączone jest poprzez Kanał Liwia Łuża, zwany również Liwskim Ujściem, kończący się na plaży i przez który odbywa się ruch wody w obie strony. W czasie sztormów,przy północnych silnych wiatrach spiętrzone wody wlewają się do jeziora przez Kanał, powodując zjawisko cofki sięgającej do Kanału Lądkowskiego. Przy sztormowych wiatrach z północy następuje napływ wody morskiej i okresowe zasolenie. Pozwoliło to na rozwinięcie się dwóch różnych, odmiennych od siebie typów siedlisk,

Brodziec śniady - Tringa erythropus © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/1000 f/5.6 ISO 400 -1.

charakterystycznych zarówno dla wód słonych jak i słodkich.  W rejonie plaży nadmorskiej kanał ulega częstemu zasypaniu piaskiem. Brak odpływu do morza jest przyczyną zwiększenia ilości wód w jeziorze Liwia Łuża.  Napływ wód słonych do jeziora jest obecnie w dużej mierze blokowany za pomocą wrót samoczynnych, które zamykają się pod naporem wody morskiej. Wahania poziomu wody w jeziorze przeciętnie wynoszą 30-40 cm i związane są z napływem wód roztopowych. Wiosną może wystąpić sytuacja wzrostu poziomu wód nawet o 90 cm ponad stan normalny - sytuacja taka powstaje przy zasypaniu piaskiem kanału ujściowego w rejonie plaży morskiej lub po zamknięciu się wrót sztormowych. W obu przypadkach jezioro staje się akwenem pozbawionym odpływu powierzchniowego. W rezultacie następuje zalanie łąk na południu i północy, tworząc sprzyjające warunki bytowania dla ptaków wodno-błotnych. Do jeziora od strony południowej uchodzi Kanał Lądkowski oraz rów Liwia. Przy wysokich stanach wody jezioro staje się zbiornikiem przepływowym i następuje odpływ wody do morza przez Kanał Liwia Łuża.

Ponad pół wieku temu doceniono walory tego obiektu i na podstawie zarządzenia nr 239 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 8 lipca 1959 r. utworzono tu rezerwat ornitologiczny. Rezerwat utworzono głównie ze względu na liczną populację lęgową łabędzia Cygnus olor, który w latach 50 ubiegłego wieku był istotnie gatunkiem rzadkim. Ponieważ sytuacja łabędzie uległa zmianie, obecnie

Biegus zmienny - Calidris alpina © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D Obiektyw EF300mm f/2.8L IS USM 1/500 f/4.0 ISO 800 -1/3EV.

celem ochrony jest zachowanie ekosystemu płytkiego lagunowego jeziora wraz z różnorodnością siedlisk kształtowanych pod jego wpływem w warunkach zmiennego oddziaływania wód Bałtyku oraz siedlisk rzadkich gatunków roślin szczególnie słonolubnych i biotopów ptaków wodno-błotnych. Zgodnie z tym zarządzeniem ochroną prawną objęto jezioro o powierzchni 220 ha położone w ówczesnej gromadzie Śliwin, powiecie gryfickim województwa szczecińskiego. Granice rezerwatu objęły w całości działkę geodezyjną Nr 320 obrębu Niechorze.

Zgodnie z powyższym zarządzeniem, rezerwat utworzono „w celu zachowania, ze względów naukowych i dydaktycznych, naturalnego środowiska lęgowego łabędzia niemego (Cygnus olor) na jeziorze będącym równocześnie ostoją wielu gatunków ptactwa wodno - błotnego". Równocześnie Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego wprowadził na obszarze rezerwatu następujące zakazy:
1/ polowania, chwytania, płoszenia i zabijania wszelkich dziko żyjących zwierząt,
2/ niszczenia gniazd, podbierania jaj i piskląt wszelkich gatunków ptactwa,
3/ zbioru wszelkich roślin lub ich części,
4/ łowienia ryb na wędkę,
5/ zanieczyszczania wody i brzegów jeziora oraz zakłócania ciszy,
6/ wyrywania, niszczenia i uszkadzania roślinności wodnej oraz przybrzeżnej,
7/ kąpieli i uprawiania sportów wodnych,
8/ wznoszenia budowli oraz zakładania lub budowy urządzeń sportowych, komunikacyjnych i innych urządzeń technicznych.

Rybołów (Pandion haliaetus) z beloną (Belone belone) © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/200 f/6.3 ISO 200 0EV.

Nieoficjalnie mówi się, że w czasach, kiedy jezioro było użytkowane gospodarczo (na północnym brzegu funkcjonowała przystań rybacka) i miało swobodne połączenie z morzem, latem 1958 roku, dwóch wczasowiczów po zapadnięciu zmroku wypłynęło na Bałtyk. Morze było spokojne, wiał lekki południowy wiatr, więc następnego dnia panowie znaleźli się poza zasięgiem dział okrętów patrolujących morską granicę PRL i wkrótce znaleźli się na Bornholmie. Gniew władzy był ogromny. Nakazano zniszczenie kajaków i łodzi, zlikwidowano przystań, a Liwię Łużę zamieniono - urzędniczym dekretem obowiązującym do dziś - w ptasi rezerwat. Faktem jednak jest, że jezioro w latach 50-tych ubiegłego wieku charakteryzowało się rozległymi szuwarami i wieloma pływającymi wyspami dającymi schronienie wielu gatunkom ptaków.
Na uwagę zasługują również szczególnie cenne, ze względu na ograniczony zasięg geograficzny jak i tworzenie specyficznych zespołów, rośliny halofilne tj. Babka nadmorska, Mannica nadmorska, Muchotrzew solniskowy, Namulnik brzegowy, sitowie nadmorskie, świbka morska czy zagorzałek nadbrzeżny. Kolejnym, szczególnie cennym elementem flory jest bardzo rzadkie obecnie stanowisko selerów błotnych.

Prowadzone przez kolejnych autorów prace inwentaryzacyjne awifauny tego rezerwatu pozwoliły na porównanie wyników i prześledzenie zmian wieloletnich. I tak, w okresie 1957 - 96 stwierdzono co najmniej 167 gatunków ptaków, w tym 99

Krzyżówka - Anas platyrhynchas © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 20D, EF400mm f/5.6L USM, 1/250, f/5.6, ISO 800, - 1 EV.

lęgowych, 6 prawdopodobnie lęgowych oraz 2 gatunki, których gnieżdżenie jest możliwe i 60 gatunków zalatujących lub okresowo korzystających z tego obiektu w okresie przelotów i zimowania. Inwentaryzacja wykonana w roku 2005 wykazała 133 gatunki ptaków, między innymi gnieździ się tu: perkozek, perkoz dwuczuby, bąk, bączek, łabędź niemy, bocian biały, gęgawa, cyranka, głowienka, czernica, błotniak stawowy, żuraw, wodnik, kropiatka, zielonka, kokoszka wodna, słonka, kukułka, świerszczak, strumieniówka, sieweczka obrożna, derkacz, krwawodziób, , srokosz, podróżniczek, świerszczak i wąsatka. Ponadto obserwuje się tu w czasie przelotów: nury, bernikle, wydrzyki, rożeńce, krakwy, płaskonosy, cyraneczki, cyranki, głowienki, czernice, gągoły, perkozy rogate, rybitwy: czarną, zwyczajną i wielkodziobą, bataliony, łabędzie krzykliwe, ohary, markaczki, lodówki, uhle, bielaczki, szlachary, kobczyki, pustułki, rycyki, kuliki, górniczki, biegusy zmienne, rycyki, brodźce piskliwe, kszyki, mewy: srebrzystą, pospolitą i śmieszkę, skowronki borowe, gile czy śnieguły.
Ponadto rezerwat jest miejscem bytowania i tarliskiem dla kilku gatunków ryb, m.in. sandacza, lina, leszcza, okonia, szczupaka, a także miejscem rozrodu żab brunatnych i zielonych, traszek, kumaka nizinnego, grzebiuszki ziemnej, ropuchy szarej i zaskrońca zwyczajnego oraz jest także stanowiskiem występowania wydry. Z gatunków bezkręgowców stwierdzono tu także występowanie trzech  gatunków pijawek, czterech gatunków pająków,

Ptasi rezerwat

dziewięć gatunków ważek, pięć gatunków chrząszczy, dziewięć gatunków małż oraz dwanaście gatunków ślimaków.

Na uwagę zasługują również tereny zlokalizowane na południe od Rezerwatu i wycofane z użytkowania rolniczego w ostatnich latach, gdzie jednocześnie występuje dobrze zachowana roślinność. Znajdziemy tu tereny sukcesyjne o różnym stopniu zaawansowania. Są tu reprezentowane wszelkie stadia od pozostałości zbiorowisk łąkowych, poprzez ziołorośla, turzycowiska, szuwary do zarośli wierzbowych i leśnych zbiorowisk olsowych i łęgowych stanowiące niezwykle cenne miejsce żerowania, schronienia i wyprowadzania lęgów dla ptaków.

Kiedy przemija lato a wiatry przybierają na sile, na rewalskim wybrzeżu zaczyna się najpiękniejszy spektakl jesiennych dni. Wzdłuż brzegów ze wschodu na zachód wędrują niezliczone rzesze ptaków.
Brzeg morski w obrębie gminy Rewal jest od zachodniej granicy gminy do miejscowości Niechorze brzegiem klifowym, od Niechorza po wschodnią granicę gminy - brzegiem

Biegus zmienny - Calidris alpina © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/640 f/7.1 ISO 250 0EV.

wydmowym. W obrębie brzegu klifowego występują odcinki abradowane i odcinki stabilne utrwalone roślinnością. Fale morskie podcinają tutaj wysoczyznę morenową zbudowaną z gliny zwałowej, na której występują miejscami pokrywy torfów oraz liczne pagórki wydmowe. Na kilkumetrowym odcinku od Trzęsacza do Niechorza podcinany jest natomiast klif gliniasty zbudowany w całości z gliny morenowej. Jest to klif bez osłony wydmowej u podstawy będący w fazie ciągłego rozwoju. Tu też, możemy zaobserwować  najbardziej abrazyjny charakter morza. Dowodem są ruiny kościoła w Trzęsaczu, który został wybudowany na przełomie XIV i XV wieku około 1800 m od morza, a już w roku 1750 stał tylko 58 m od klifu. W roku 1901 runęła do morza jego ściana północna. Najbardziej zagrożony odcinek klifu związany z obecnością glacjalnego porwaka skał ilastych jest obecnie chroniony zabudową hydrotechniczną, wykonaną w latach 1992 - 1994. Zabudowa ta składa się ze ścianki Larsena, systemu 100 studni drenażowych zbierających wody infiltracyjne z klifu, sztucznego stoku z rowami drenażowymi wypełnionymi narzutem kamiennym, utrwalonego roślinnością, chronionego opaską z gwiazdobloków. W chwili obecnej obserwuje się zwiększenie intensywności procesów niszczenia na wschód od zabudowy. Tempo niszczenia wynosiło na tym odcinku 80 - 150 cm rocznie.

Na wschód od Niechorza ciągnie się wzdłuż brzegu szeroki pas wydm nadmorskich porośniętych borem sosnowym. Osiągają one do 40 m.n.p.m., tworząc formy o kształtach wydm parabolicznych oraz dużych barchanów. Mają tu miejsce procesy akumulacji (narastanie plaży,

Szlamnik rdzawy - Limosa Lapponica © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/2000 f/5.6 ISO 250 0EV.

wyraźne zespoły rew, poszerzenie wydmy przedniej). Brzeg wydmowy znajduje się na odcinku mierzejowym (mierzeja jeziora Liwia Łuża). Formy eoliczne rozwinięte są tu na osadach mierzei. Od pasa plaży oddziela je wał wydmy przedniej.

Pierwszą rzeczą rzucającą nam się w oczy na brzegu morskim jest różnorodność kolorowych muszli, którymi ozdobione są plaże, szczególnie po silnych sztormach. Spotkamy tu mocną karbowaną muszlę sercówki bałtyckiej o charakterystycznych kształtach z mieniącymi się odcieniami różu i fioletu. Dalej, czarne muszle omułka jadalnego oraz muszle w kolorze białym: te o wydłużonym kształcie dochodzącym do 7 cm długości to małgiew piaskołaz, te bardziej zbliżone do owalu i o rozmiarze 2,5 cm to rogowiec bałtycki. W okresie jesiennym i zimowym na plażach znajdują się wyrzucone przez fale galaretowate masy zwane popularnie meduzami chełbie modre. Pas wybrzeża jest natomiast niezwykle ważnym obszarem, który kończy się Zatoką Pomorską, która jest miejscem zimowania ptaków głównie zalatujących tu z północy. Niektóre gatunki zatrzymują się tu w ilości ponad 800 tys. Rekord ten należy do pięknie ubarwionej lodówki spotykanej zimą wzdłuż całego wybrzeża. Podczas przelotów w gminie Rewal licznie spotykane są nurzyki białoskrzydłe, gniazdujące daleko na północy na Spitsbergenie i Ziemi Św. Franciszka, liczne markaczki i uhle, nury rdzawoszyje i czarnoszyje.

Biegus rdzawy - Calidris canutus © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/1250 f/5.6 ISO 200 0EV.

Z wodą morską nierozerwalnie związane są rzadkie, jednak charakterystyczne tylko dla obszarów morskich ssaki: foki oraz morświny. Niestety, z powodu ogromnej presji turystycznej, foki niezwykle rzadko udaje się spotkać wylegujące się na tym odcinku plaży, jednakże przy odrobinie szczęścia może uda się spotkać wygrzewającą się na plaży fokę szarą, fokę pospolitą lub fokę obrączkowaną.

Jesienią i zimą wracają na puste plaże mewy, oprócz pospolitych w innych porach roku śmieszek, oraz mew pospolitych spotkać można tu również mewę srebrzystą, siodłatą, żółtonogą a nawet rzadsze gatunki takie jak mewę bladą, polarną czy trójpalczastą. Ptaków lęgowych związanych z plażami jest bardzo niewiele, należy do nich sieweczka obrożna i tracz nurogęś budujący gniazda między innymi w norach na klifach. Na wydmach, ze względu na ubogą bazę pokarmową, spotkać można zaledwie kilka gatunków ptaków: skowronka, świergotka łąkowego i pliszkę siwą. Bogatą bazę pokarmowa mają tu natomiast myszołowy zwyczajne i niektóre sokoły, bowiem w koronie wydm żyją myszy polne, zaroślowe i leśne.

Późnym latem zbiorniki wodne pustoszeją, gwar na jakiś czas ustaje. Rodzice wychowujący swoje młode udają się w dalekie podróże. Cisza jest pozorna i nie trwa długo. Oto, bowiem w okresie wczesnej jesieni zaczyna się fantastyczny spektakl przelotów dający możliwość obserwacji gatunków niedostępnych podczas innych pór roku. Wszelkie sadzawki, bagienka i większe kałuże zapełniają się świtem i próżnym wieczorem strudzonymi wędrowcami,

Sieweczka obrożna - Charadrius hiaticula © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/1000 f/6.3 ISO 100 -1EV.

oferując bogatą bazę pokarmową i miejsce schronienia po wyczerpującej podróży. Goszczą tu dzień lub dwa by naładować akumulatory i udać się w podróż życia. By wrócić do swoich miejsc lęgowych następnego roku i o tej samej porze powtórzyć rytuał, który odbywa się niezmiennie od wielu, wielu lat. Szczególnie dużą grupę stanowią ptaki z rodziny bekasowatych i siewkowatych, pojawiające się licznie w okolicach zbiorników wodnych oraz na plażach naszego wybrzeża, gdzie chętnie żerują. Pierwsze przeloty zaczynają się w końcu sierpnia i trwają do końca listopada.

Jako pierwsze na wybrzeżu pojawiają się biegusy rdzawe. To największe ptaki z rodziny bekasowatych reprezentujące nasze siewki, o krępej sylwetce i mocnych nogach. Swoją nazwę zawdzięczają intensywnej rudawej barwie w okresie godowym. W okresie spoczynkowym szata ich diametralnie się zmienia i staje się szara z łuskowatym rysunkiem na wierzchu i po bokach ciała. Najczęściej obserwowane są na plażach wybrzeża, sporadycznie mogą pojawiać się w okolicach jezior, stawów hodowlanych oraz brzegów rzek.

Kilka dni później na plażach licznie zaczynają żer inne biegusowate, w tym bardzo towarzyskie biegusy zmienne. Charakterystyczna czarna plama na

Szlamnik rdzawy - Limosa lapponica © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D, EF400mm f/5.6L USM, 1/800, f/8.0, ISO 200, - 1 EV.

piersi w okresie godowym nie pozwala pomylić go z żadnym innym biegusem. Te niewielkie ptaki o wielkości szpaka charakteryzują się krępą budową ciała i niedługimi nóżkami. W szacie spoczynkowej - popielate z białą plamkowaną piersią. W ostatnich latach drastycznie zmniejszył się areał występowania oraz gniazdowania tych ptaków, w czasie przelotów okresowo licznie obserwowany, chętnie żeruje z innymi biegusami.

W niewielkich stadach, w okresie wrześniowym, na tle jasnego piasku polskiego wybrzeża pokazują się piaskowce. W szacie spoczynkowej wierzch ciała popielaty z odznaczającą się białą piersią. Te niezwykłe ptaki żerują na skrajach fal, zręcznie unikając wody. Tworzą niewielkie stadka, którymi przemieszczają się wzdłuż wybrzeża. Pojawiają się regularnie w głębi lądu żerując na mulistych zbiornikach zaporowych oraz starorzeczach.
Wśród stad biegusowatych pojawiają się, chętnie z nimi żerujące, płochliwe sieweczki. Szczególnie częstym gościem wybrzeża jest sieweczka obrożna. Ptak ten, niewiele większy od szpaka,

Foka szara - Halichoerus grypus © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/800 f/5.6 ISO 100 0EV.

charakteryzuje się niezwykle ciekawym zachowaniem. W czasie zagrożenia symuluje zranienie w celu odciągnięcia drapieżnika od miejsca gniazdowania, ciągnąc zazwyczaj po ziemi jedno ze skrzydeł. W podobny sposób zachowują się ptaki starsze w obecności samodzielnych młodych ptaków.
Pośród piasków dumnie kroczy, znacznie przewyższając wzrostem sieweczki obrożne, szlamnik. Pokrojem i wzrostem zbliżony do rycyka jednak o krępej budowie i krótszych nogach. Samica beżowo-rdzawa natomiast samiec z charakterystycznym rdzawo-brązowym spodem ciała. Za pomocą długiego prostego dzioba wyszukuje przysmaki zagłębiając dziób w piasku.

Dużo rzadziej na wybrzeżu a częściej w głębi lądu pokazują się: krzyki, których nazwa wzięła się od charakterystycznego wydawanego podczas ucieczki dźwięku: „kszyk, kszyk", bekasy, czajki, brodźce oraz kwokacze. W końcu września zlatują się również różne gatunki kaczek. Czas jesieni to czas bogactwa nie tylko ze względu na czar zmieniającego się otoczenia i barw, ale również na bogactwo gatunków ptaków odwiedzających nasze otoczenie. Dlatego warto wybrać się z lornetką nie tylko na rewalskie wybrzeże, ale również na niewielkie i płytkie oczka oraz wilgotne łąki, gdzie z całą pewnością spotkamy całą gamę niestrudzonych ptasich „wędrowców."

Zima na wybrzeżu jest łagodniejsza niż w innych częściach kraju, choć często wieją bardzo silne wiatry sztormowe. Zima termiczna trwa tu zaledwie 35 dni. Kończy się ona już w drugiej dekadzie lutego a rozpoczyna się najdłuższy okres przejściowy zwany przedwiośniem. Pomimo, że zima jest krótka

Bielik - Haliaeetus albicilla © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/800 f/5.6 ISO 100 0EV.

daje się wszystkim we znaki. Przeszywające wiatry oraz bardzo wilgotne powietrze potęgują odczuwalne zimno. Wydawałoby się, że pogoda taka nastraja tylko do wylegiwania się w domu pod ciepłym kocykiem ale nic bardziej mylnego. W tym czasie warto wybrać się na obserwacje zimujących ptaków przylatujących tu z północy, szczególnie podczas dni wietrznych, kiedy to chętniej żerują przy brzegu morskim. Natomiast w dni śnieżne i słoneczne można obserwować, licznie występujące na rozległych łąkach i polderach zalewowych, ptaki drapieżne.
W gminie Rewal zbiorowiska łąkowe zajmują duży obszar. Głównie są to łąki świeże, użytkowane intensywnie przez człowieka, podsiewane różnymi gatunkami traw. Łąki podmokłe w znacznym stopniu zostały osuszone przez niewłaściwe melioracje i przekształciły się w ubogie pastwiska. Zachowały się tylko fragmenty mało zmienionych i ciekawych florystycznie łąk, z gatunkami charakterystycznymi. Tereny te, w większości przypadków będące w przeszłości częścią zabagnionej Pradoliny Pomorskiej, od XVII były regularnie meliorowane i osuszane. Działania te szczególnie zintensyfikowano, a następnie zakończono w połowie lat sześćdziesiątych obecnego wieku, przekształcając te obszary w użytki zielone.

O pozornie uśpionym zimowym dniu, opowiada cytat z pamiętnika zimowego fotoprzyrodnika:
„Kiedy tylko na wybrzeże zawitało chłodne powietrze, dzień w dzień powtarzam ten sam rytuał. Ptaki drapieżne i padlinożercy dopisują w niemałych ilościach. W ślad za nimi, możliwość obserwacji całej gamy zachowań międzygatunkowych jak i zachowań głównie tych agresywnych w obrębie tego samego gatunku. Dwa tygodnie temu pierwsza odwilż spowodowała, że zniknęły prawie całkowicie pierwsze ślady śniegu. Jednak wraz z ociepleniem nad wybrzeże zawitały wiatry dochodzące w porywach do 100 km/h. Ciężko prowadzi się obserwacje w takich warunkach a i ptaki, żeby zmniejszyć

Para kruków - Corvus corax © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/1250 f/6.3 ISO 400 0EV.

straty energetyczne, mniej chętnie wylatują na otwarte przestrzenie. Grudzień tego roku przeplatany jest raz opadami śniegu raz odwilżami. Na dni świąteczne zapowiadają znów solidne opady śniegu, i mniej wietrzne dni. Jest więc szansa udać się z aparatem na fotołowy.
W świąteczną sobotę nastawiam budzik na 5 mimo tego, że w telewizorze znów ciemna chmura w północno zachodnim krańcu. I jak co weekend ranne wstawanie, grzanie auta, jazda w zaspach i o 6.30 Jestem na miejscu. Mój zapał malał z każdym kolejnym nieudanym dniem by dziś osiągnąć minimum. Nie wiem czy idę, bo trzymam się nadziei czy idę, bo tak należy. Po prostu zarzucam torbę na plecy chwytam kilogramy i idę na północ. Po ostatniej odwilży droga to prawdziwa katorga. Na śniegu lodowa czapa utrudnia chodzenie. Niby człowiek idzie i pewnie stąpa po twardej powierzchni, a ta płata psikusa i nagle się załamuje i tak krok po kroku. Po drodze trzy przerwy na złapanie oddechu i dalej w drogę. Pod budą nic się nie zmieniło tyle tylko, że sikorki narobiły na dachu bałaganu. Odkopuję zakopaną w piątek na dachu sarnę i wykładam na odpowiedniej odległości, nie spodziewam się dziś fajerwerków. Wyciągam z budy zostawione kości, które nie znalazły uznania w piątek i bez pośpiechu instaluję się w budzie. Na zegarku dobija 8 na zewnątrz ciemno jakby była 7, nie będzie dziś łatwo to już wiem. Jednak ciągle gdzieś w głębi pali się mała iskierka, przecież wczoraj mówili o rozjaśnieniach, może w końcu będzie okazja na kilka klatek w locie. Po 15 minutach ląduje pierwszy myszołów włochaty, za nim sroki i para kruków. Do chwili dołącza drugi i przez kilka minut skubią piątkowe gnaty. Wyciągają łby do góry i jeden po drugim odlatują. Przed budą cisza, a ja zapadam głębiej w fotelu. Podciągam ISO i obserwuję ptaka. Z daleka ciężko poznać mi, który to z ptaków. Naciskam spust i zostawiam ślad na karcie. Oglądam go z bliska. Wspaniały, potężny ptak. Po kilku minutach zagadka się wyjaśnia. Ptak podlatuje bliżej a w ślad za nim pojawia się drugi, teraz wyraźnie widać, że z dużo jaśniejszą szyją i sporo większy.

Myszołów włochaty - Buteo lagopus © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D Obiektyw EF400mm f/5.6L USM 1/1600 f/5.6 ISO 200 0EV.

Podobnież jak i u nas ludzi i w związku tych dwojga to samica jest wizualnie piękniejsza i odważniejsza od swojego partnera. Sądząc po ubarwieniu tych dwojga musi być od niego pewnie z 2 - 3 nlata starsza. Ptaki małymi krokami zmniejszają dystans, to samica jest tą, która decyduje się, jako pierwsza na bliższy kontakt. Samiec, mimo iż na nęcisku pojawił się jako pierwszy jest dużo ostrożniejszy. Analizując poprzednie zasiadki i oglądając zdjęcia, takie zachowanie ma miejsce za każdą próbą zdobycia kąsków na nęcisku. Siada zazwyczaj w dużej odległości od budy analizując sytuację przez bardzo długi czas. Podczas ostatniego mojego spotkania z tą parą siedział po zachodniej stronie budy dobre 2, 5 godziny wychylając, co jakiś czas w wysokich traw.
Zaznajomienie się z nieobcą dla nich przecież miejscówką tego dnia nie trwało długo. Po zachowaniu wnioskuję więc, że i im zaczyna doskwierać głód. Bagnisko, nad brzegami którego mają swoje gniazdo zostało szczelnie skute lodem, kanały spotkał ten sam los. Codziennie obserwuję je jak wykonują oblot po rewirze zaczynając nad jeziorem i lecąc wzdłuż kanałów, gdzie na nieprzymrożonych odcinkach, których jest już bardzo niewiele gromadzą się kaczki, łabędzie i inne ptaki. Po dwudziestu minutach samica przekracza magiczną barierę, która zazwyczaj nie zostaje przekroczona. Ląduje 30 m przed budą, bacznie przez kilka minut przygląda się krukowi plądrującemu wnętrze sarny i po kilku minutach charakterystycznym kołyszącym krokiem, ze specyficzną gracją podbiega do czarnego amatora zimnych nóżek.
Przez kilka kolejnych minut bacznie przygląda się okolicy, ku mojemu zdziwieniu nie patrzy w stronę budy i obiektywu, co czyni zazwyczaj, a rozgląda się na boki i obserwuje podrygujące kilka metrów dalej sroki. Kruk poddaje się jemu a właściwie jej i bez słowa oporu cofa się do tyłu gdzie dostanie marny ochłap z trzydniowego kośćca. Teraz potężny żółty dziób zademonstruje mi, do czego oto stworzyła go natura. Nie jest łapczywy jak kruk, który dusząc się odrywał kolejne kęsy. Szarpie i przełyka ze spokojem jak przystało na dobrze wychowanego, szanowanego króla przestworzy. Raz po raz rozgląda się jednak czy aby na pewno jest bezpieczny.

Myszołów włochaty - Buteo lagopus © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D, EF400mm f/5.6L USM, 1/320, f/5.6, ISO 200.

Pasie się jak krowa puszczona samopas na łąkę dobre pół godziny. Raz po raz naciskam spust migawki, pogoda z okropnej robi się okropniejsza. Zaczyna sypać śnieg. Ptaki tez stają się płochliwsze. Sroki co jakiś czas zupełnie bez powodu panicznie wzbijają się w powietrze. Za którymś razem bielik robi to razem z nimi i odlatuje kilka metrów dalej. W ślad za nim udaje się para kruków, która zjawiła się znikąd. Podejrzewam, że to stare ptaki, które z ogromną nieufnością podchodzą do mojej stołówki. Wiekowe sztuki siadają daleko i zbierają to, co wyniosą sroki, nie podlatując na same nęcisko, jak czynią młode czerwonogardłe sztuki. Są jednak na tyle szczwane, że bielik nie ma z nimi łatwego życia. Podszczypując go zmuszają do zmiany miejsca.
A w efekcie do ponownego pojawienia się przed budą. Tym razem zainteresowanie samicy wzbudził czerwony kościec, na którym mało co zostało. Rozgania sroki i wrony i czym prędzej biegiem łapie znalezisko. Przenosi się z nim kilka metrów dalej, czując zapewne oddech kruków na plecach, bo bacznie się im przygląda.
Z minuty na minutę pogoda się pogarsza. Silny wiatr podmuchami wznosi tumany sypkiego śniegu, powodując, że sekundami nie widać, co dzieje się 15 metrów przed budą. Śnieg teżmi daje dzisiaj do wiwatu, po raz trzeci dziś wyciągam cichaczem obiektyw i wysypuję śnieg z osłony. Na szczęście, w chwilach śnieżnej zadymki nawet spostrzegawcze kruki nie dostrzegają ruchów pod budą. Para starych kruków robi się na tyle zuchwała, że dają bielikowi już nieźle do wiwatu. Atak następuje z powietrza, tak, że samica ma małe szanse na obronę. Mocno chwyta kościsko w szpony i ulatuje z nim kawałek jakby wierzyła w to, że te dwa metry spowodują, że kruki odpuszczą. Szkoda, że akurat w tym czasie pogoda daje do wiwatu. Kruki robią się coraz bardziej natarczywe. Jeden atakuje z powietrza a drugi z ziemi. 

Walczące myszołowy - Buteo buteo © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 50D, EF400mm f/5.6L USM, 1/800, f/5.6, ISO 250, +1.

Dostały to, czego chciały - bielik odlatuje zostawiając kość, którą jeden z kruków wynosi kilkadziesiąt metrów dalej. Na placu boju zostają trzy myszołowy, które nie robiąc sobie nic z obecności bielika skubią rozrzucone korpusy. Widocznie stwierdziły, że nie będą czekać aż ten opuści plac boju, bo zjawiły się w liczbie 6 sztuk nie patrząc na to, że bielik kilka metrów dalej konsumuje jeden z korpusów.
Śnieg jakby pomału wraz z odlotem bielika ustępuje. Zjawia się ciemny bandyta, który przylotem odgonił mniejszego, ale za to o wiele ciekawiej ubarwionego jasnego osobnika. Ten jednak nie daje za wygraną, wszyscy są głodni po równo. Z tego spojrzenia musiała być jakaś jatka. Więc śledzę go obiektywem mimo tego, że na placu jazgot. Nie myliłam się, ptaki po kilku minutach ścierają się w walce. Walka dwóch myszołowów, włochatego i zwyczajnego jest imponująca. Początkowo walka jest niezwykle zaciekła i właściwie widzę tylko jedną wielką kurzawę i lecące w górę raz jedno raz drugie skrzydło. Zwycięzcą wydaje się być jasny osobnik. Jednak jego radość nie trwa długo. Brązowy dostaje przypływu mocy i po chwili to on jest górą. Ku mojemu zdziwieniu walka zaczyna się, może to dziwnie zabrzmi, "monotonnie" przeciągać. Trwa już dobre kilka minut. W pewnej chwili ptaki zastygają w bezruchu i leżą tak dobre 5 minut. Jasny się nie rusza a ciemny rozgląda się na boki podziwiając okolicę tak jakby nie miał pod sobą drugiego ptaka. Dziwnie to wszystko wygląda. Może zbiera siły, czekam więc na rozwinięcie dalszej akcji, a właściwie to spodziewam się, że w końcu ciemny zlezie z jasnego i przegrany odleci w siną dal. Nic bardziej mylnego. Po odpoczynku utarczki zaczynają się na nowo. Jasny próbuje co prawda sił w ucieczce jednak ciemny nie odpuszcza. Zastanawiam się, czy aby jakoś się nie zaplątały

Młody bielik - Haliaeetus albicilla © Karolina Myroniuk Korpus Canon EOS 40D, EF400mm f/5.6L USM, 1/1000, f/6.3, ISO 200, - 2/3 EV.

bo wyraźnie widać, że jasny nie może poradzić sobie z odlotem. Po kilku minutach szarpania i sypania śniegiem ptaki znów zastygają w bezruchu. Jak bum cyk cyk byłam święcie przekonana, że ten ciemny oprych zadziobał jasnego na śmierć. Usiadł na nim i wyskubywał mu z piersi piórka wypluwając. Byłam przerażona, miałam stać się świadkiem pożarcia jednego ptaka przez drugiego i to wszystko z mojej winy. Dziwnie czułam się z tą myślą, a bezruch białego utwierdzał mnie w tym przekonaniu. Nie chodziło mi przecież o to, żeby oglądać jak jeden z ptaków zadziobuje drugiego. Na szczęście, wszystko to okazało się tylko moimi strasznymi wyobrażeniami. Po kilku minutach jasny zebrał siły i nie wiem jakim cudem wyrwał się z rąk, a raczej szponów, oprawcy ulatując przed siebie.
Z boku odzywa się kruk. Straszny z niego bandyta, drze się na wszystko i wszystkich. Mimo, że miejsca gdzie może podjeść jest wiele strasznie nie podoba mu się, że inni goście korzystają z miejsca przy stole. Szczególnie upodobał sobie mewę, która dzisiejszego dnia posilała się z padła równie ochoczo jak on. Dał jej czadu, nawrzeszczał aż mnie bolały uszy. Zresztą, co tu dużo mówić, oberwało się dziś nie tylko jej. Po kolorze gardzieli widać, że to młody ptak i bardzo odważny. Stawiał się każdemu, kto zbyt długo zajmował konkretny kawałek mięsa. Dużą cześć dnia spędził w powietrzu wrzeszcząc na towarzystwo. Jeszcze nie odparowałam po bielikach i walce myszołowów a w oddali dostrzegłam chyłkiem przemykającego się następnego niezwykłego gościa. Po raz pierwszy pojawił się w dzień w okolicy budy. Zbierał resztki, które daleko od sceny wyniosły kruki i bielik. Narobił kilometrów po łące, co jakiś czas przysiadając i mieląc jęzorem to, co znalazł lub rozganiając kruki wyrwał z ich szponów.
Pod budą, co jakiś czas zmieniali się goście, łącznie naliczyłam tego dnia około 11 różnych myszołowów, w tym jednego włochatego, który myślałam, że przepadł bez śladu. Pogoda znów się pogarszała. Na przejaśnienia nie ma już nadziei. Znów zaczyna sypać i to akurat w czasie, kiedy lis nabiera odwagi. Najwyraźniej jednak niepokoi go dźwięk migawki i obecność kilku myszołowów.
Z upływem czasu wzmaga się wiatr, sypie śnieg i zmieniają się goście. Jedynym stałym klientem tego dnia jest młody kruk, który co jakiś czas oznajmia wszem i wobec swoje niezadowolenie ze zmniejszającej się ilości jedzenia i ilości chętnych gości. O 14 robi się na tyle ciemno, że nie ma sensu dalsza zasiadka. Czas również wrócić do domu. W końcu przecież wciąż trwają Święta. Mimo czarnego muzykanta zwijam sprzęt i wychodzę z budy. Wracam z nieukrywaną satysfakcją, bo jakże mogłoby być inaczej tego dnia...."

Odkrywać to co ukryte można tu o każdej porze roku. Wybrzeże tętni życiem nie tylko w czasie sezonu letniego, kiedy tłumy turystów okupują plaże. Prawdziwe piękno wybrzeże ukazuje w czasie, wydawałoby się, nieprzystępnej i nielubianej przez nas pogody...


Karolina Myroniuk
O autorce
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript.

contentmap_plugin